دستکاری مصنوعی قیمت‌ها تاوان دارد

میثم پیله فروش دیشب در برنامه گفت و گوی ویژه خبری، با مطرح کردن این سوال که آیا مردم ایران باید خسارت افزایش نرخ ارز را بپردازند؟ اظهار داشت: خودروی تیبا با موتور ۱۵۰۰ سی سی حدود ۷ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر مصرف دارد در حالی که مصرف خودروهای مشابه آن نصف این مقدار است. چرا مصرف کننده ایرانی باید این هزینه را بپردازد؟

این کارشناس اقتصادی گفت: قانون هدفمند کردن یارانهها منطقی را برای نظام قیمت گذاری انرژی در کشورمان حاکم کرد و قرار بود تا پایان برنامه پنجم توسعه به قیمتهای فوب خلیج فارس برسیم و اگر شوک ارزی اتفاق نمیافتاد تقریباً به آن میرسیدیم. همچنین قرار بود ۵۰ درصد منابع ناشی از هدفمندی یارانهها به خانوارها و ۳۰ درصد به تولید و ۲۰ درصد به بودجه اختصاص یابد، اما انجام نشد و حدود ۹۵ درصد این منابع به عنوان یارانه نقدی به مردم پرداخت شد.

پیله فروش ادامه داد: در سال ۸۶ قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت تصویب شد که در کنار قوانین اصلاح مصرف و هدفمند کردن یارانهها باید با هم دیده میشد، اما این گونه نشد.

وی افزود: بر اساس گزارش پلیس در سال ۱۳۹۰ حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار خودرو سی ان جی داشتیم که این تعداد در سال ۹۶ به ۲ میلیون ۹۰۰ هزار رسید که البته رقم ناچیزی است.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: ظرفیت عرضه گاز سی ان جی حدود ۴۰ میلیون لیتر در روز است، اما حدود ۲۰ میلیون لیتر مصرف میشود. اگر بتوانیم ۱۲ میلیون متر مکعب مصرف سی ان جی را افزایش دهیم مصرف بنزین ۱۰ میلیون لیتر کاهش خواهد یافت.

پیله فروش تصریح کرد: توان ساخت خودرو باکیفیت و کم مصرف را در داخل کشور داریم، اما در نظام حکمرانی صنعت خودرو مشکل وجود دارد. هیچ وقت در صنعت خودرو خصوصی سازی واقعی نکردیم. صنعت خودرو در کشورمان حیاط خلوت رانت خواری عدهای شده است.

وی افزود: هر ۱۰۰ درصد افزایش قیمت بنزین، شاید حدود ۲ تا ۳ درصد اثر تورمی داشته باشد، اما این تورم در جامعه ایران معنای دیگر دارد. برخی کالاها در برخی جوامع، شاخص تورم انتظاری میشوند بنابراین علت نگرانی سیاست گذار نسبت به افزایش قیمت بنزین این است که در جامعه ایرانی، بنزین به یک شاخص تعدیل قیمتها و تورم انتظاری تبدیل شده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در شرایطی که تورم اسمی در کشورمان به حدود ۵۰ درصد نزدیک میشود افزایش ۴ تا ۵ درصدی تورم هم نگران کننده است.

پیله فروش گفت: نظام کارت سوخت باید آنلاین باشد. اکنون میتوانیم با مکانیزم کارت سوخت، «مالیات بر مصرف بیشتر» را اعمال کنیم.

وی افزود: حدود ۴۰ درصد مصرف بنزین برای موتور سیکلت ها، وانتها و مانند آن است و این گونه نیست که تصور کنیم همه بنزین را فقط خودروهای شخصی مصرف میکنند.

پیله فروش ادامه داد: ۱۸ میلیون لیتر در روز توسط وانتها مصرف میشود و بیشترین مصرف بنزین در کشور توسط خودروهایی مانند پراید، پژو و سمند انجام میشود و این باور غلطی است که بنزین را پولدارها مصرف میکنند.

یارانه سوخت عادلانه به دست مردم نمیرسد

در ادامه محمد جواد ساکت، کارشناس انرژی اظهار داشت: بر اساس گزارش اخیر سازمان برنامه و بودجه، از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان، حدود ۱۲۵ هزار میلیارد تومان یارانه بنزین است و این رقم را اگر با دلار ۱۴ هزار تومان حساب کنیم در سال حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان میشود.

وی با اشاره به اینکه یارانه بنزین فقط به دست صاحبان خودرو میرسد، ادامه داد: در کشورمان فقط نصف خانوادهها خودرو دارند که جمعیتی حدود ۳۰ درصد را شامل میشود که از این یارانه بهره چندانی نمیبرند بنابراین باید در این موضوع، بازنگری شود.

ساکت افزود: وضعیت ایده آل در شرایط یک اقتصاد پویا و در تراز بین المللی، آزاد سازی کامل قیمتها است، اما این یارانه به طور عادلانه به دست همه مردم نمیرسد.

وی گفت: آمار مصرف بنزین در سال ۱۳۸۵ به ۷۳ میلیون لیتر در روز رسید که این رقم پس از اجرای قانون هدفمندی یارانهها و اصلاح قیمتها کاهش یافت سپس پس از ۱۰ سال در سال ۱۳۹۵ دوباره به ۷۳ میلیون لیتر رسید و از سال ۱۳۹۵ به بعد هر سال ۱۰ درصد به مصرف بنزین افزوده میشود.

این کارشناس انرژی ادامه داد: در دراز مدت اگر همین روند مصرف بنزین ادامه یابد دوباره مجبوریم بنزین وارد کنیم.

ساکت گفت: آمار کارت سوختها نشان میدهد اگر به هر خودرو ۶۰ لیتر در ماه سهمیه داده شود مصرف ۶ دهک را پوشش میدهد و ۴ دهک بالا بیشتر از این مصرف دارند.

وی ادامه داد: با کارت سوخت میزان مصرف بنزین را میتوان به دست آورد و این موضوع به سیاستگذاری کمک میکند.

ساکت با بیان اینکه پارسال به طور متوسط ۸۸ میلیون لیتر بنزین مصرف شد، گفت: اگر با کارت سوخت و سهمیه بندی بنزین، ۱۰ میلیون لیتر از این مقدار آزاد شود، یک و نیم میلیارد تا ۲ و نیم میلیارد دلار برای کشور عایدی دارد. این درآمد باید صرف افزایش درآمد مردم، توسعه حمل و نقل عمومی رایگان و افزایش بهره وری شود.

حمایت از اقشار ضعیف با دستکاری قیمتها صحیح نیست

تیمور رحمانی اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران هم در ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: به نظر میرسد نوعی اجماع وجود دارد که یارانهها باید حذف شود، اما اقدامی نمیشود. بسیاری از اقتصاددانان هم تصور میکنند اگر یارانه برداشته شود تورم ایجاد میکند که این موضوع صحیح نیست.

وی ادامه داد: در کشورمان بین نظام قیمت گذاری و نظام رفاهی، خلط ایجاد کردیم یعنی برای ایجاد رفاه و حمایت از اقشار آسیب پذیر سعی میکنیم با دستکاری در نظام قیمت گذاری، این حمایت را انجام دهیم در صورتی که همه جهان پذیرفته اند که این روش صحیح نیست و به روشهای دیگر از اقشار کم درآمد حمایت میکنند.

رحمانی افزود: بسیاری از ما و افراد معمولی جامعه هم متوجه نیستند که وقتی دستکاری مصنوعی در قیمت انجام میشود در جایی دیگر تاوان آن را پرداخت میکنند.

وی ادامه داد: معنی عمومی یارانهها از جمله یارانه بنزین این است که نوعی ناترازی و کسری در اقتصاد ایجاد میکند و این کسری در جای دیگر خود را نشان میدهد. در طول ۵۰ سال رشدهای بالای نقدینگی را داریم و این نقدینگی به تورم منتقل میشود.

این اقتصاددان گفت: تا زمانی که تورم، وجود و تداوم داشته باشد امکان ندارد بتوانید یارانه بنزین را حذف کنید، زیرا فشار وارد میشود.

رحمانی افزود: بر اساس محاسبات انجام شده مراکز تحقیقاتی، میزان افزایش تورم بر اثر افزایش قیمت بنزین، عدد قابل توجهی نیست، اما در شرایط کنونی انتظارات تورمی، موضوع مهمی است که ممکن است این عدد را تغییر دهد.

وی اضافه کرد: منشأ ماندگاری تورم در ایران، قیمت بنزین نیست بلکه منشأ پولی دارد.