رونق بازار سرمایه در ماه های اخیر و ورود حجم قابل توجهی از نقدینگی به این بازار باعث جهش در تعداد و رقم معاملات روزانه در این بازار شده است. این موضوع علاوه بر ایجاد فرصت های مختلف برای دولت نظیر تامین مالی از محل فروش اوراق بدهی و سهام دولتی، واگذار کردن بنگاه های اقتصادی تحت تملک بانک ها و ...، درآمد قابل توجهی را از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام نصیب دولت کرده است.
بودجه سال 99 در حالی تصویب شد که از همان روز تقدیم لایحه به مجلس در آذر 98 تا کنون، مسئله کسری بودجه و چگونگی تامین منابع جدید برای جبران این کسری به طور جدی مطرح شد. در همین راستا ارقام مختلفی برای تخمین کسری بودجه سال جاری مطرح شد. با این حال بیشتر تخمین ها از حدود 150 هزار میلیارد تومان برای کسری بودجه سال جاری حکایت داشت. در همین رابطه حتی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی درباره لایحه بودجه ارسالی دولت به مجلس، تخمین خود کسری بودجه را معادل 131 هزار میلیارد تومان اعلام کرد.
مهمترین عامل کسری بودجه سال جاری هم، عدم تحقق منابع حاصل از فروش نفت خام به دلیل بیش برآورد تعمدی دولت عنوان شد. دولت پس از بالا گرفتن انتقادات از برآورد زیاد و غیرواقعی منابع نفت در بودجه اعلام کرد علت این موضوع، نشان دادن قدرت کشور در فروش نفت و بی اثر بودن تحریم های آمریکاست! این در حالی است که یکی از اصول اساسی بودجه ریزی در سراسر جهان، واقع بینی است. به طوری که هیچ عاملی نباید در فرآیند تخمین منابع بودجه، واقع بینی را مخدوش کرده و باعث خطای قابل توجه در تخمین منابع شود. با این حال انتقادها موثر نبود و در نهایت رقمی در حدود 57 هزار میلیارد تومان حاصل از فروش نفت و فرآورده های نفتی در قانون بودجه سال جاری به تصویب رسید.
با آغاز سال 99 و رونق گرفتن بازار سرمایه، موج سنگین ورود مردم به این بازار آغاز شد. میلیون ها نفر از مردم با هدف مصون نگه داشتن سرمایه های خود از گزند تورم و به امید کسب سود، وارد بازار سرمایه شده و اقدام به خرید و فروش سهام کردند. این موضوع باعث رشد چشمگیر تعداد و رقم معاملات روزانه در بازار سرمایه شد. رونق بازار سرمایه البته مورد توجه دولتمردان قرار گرفت تا جایی که مسئولان مختلف دولت از لزوم استفاده از این شرایط برای تامین مالی دولت، اصلاح ترازنامه بانک ها، واگذاری بنگاه های بانک ها و ... سخن گفتند. با این حال رونق گرفتن معاملات در بورس به جز فرصت های یاد شده، امتیاز ویزه دیگری برای دولت ایجاد کرد. افزایش چشمگیر رقم معاملات روزانه در بازار سرمایه باعث شد درآمد دولت از محل مالیات بر نقل و انتقال (تسویه) سهام رشد چشمگیری داشته باشد.
درآمد دولت از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام چنان افزایش یافت که در 5 ماه نخست سال جاری به چندین برابر کل رقم پیش بینی شده در قانون بودجه سال جاری رسید. مطابق گزارش شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، رقم درآمد حاصل از مالیات بر نقل و انتقال سهام در 5 ماه نخست سال جاری معادل 10 هزار و 367 میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که رقم مالیات بر نقل و انتقال سهام در کل سال 97 و 98 به ترتیب معادل 330 و 3314 میلیارد تومان بوده است.
رشد جهشی درآمد دولت از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام البته در قانون بودجه 99 هم پیش بینی نشده بود. به طوری که در قانون بودجه سال 99 درآمد حاصل از این رقم برای کل سال معادل 2 هزار و 300 میلیارد تومان پیش بینی شده است. به بیان دیگر دولت طی 5 ماه ابتدای سال حدود 8 هزار میلیارد تومان مازاد بر رقم پیش بینی شده در قانون بودجه از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام درآمد به دست آورده است.
این در حالی است که هنوز نیمی از سال باقی مانده و طبیعی است که در این مدت بر درآمد دولت از این محل افزوده شود. با یک محاسبه سرانگشتی و در نظر گرفتن رقم 2 هزار میلیارد تومان برای درآمد دولت از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام، می توان انتظار داشت کل درآمد دولت از این محل در سال جاری به حدود 24 هزار میلیارد تومان برسد. این رقم حدود 20 هزار میلیارد تومان بیش از پیش بینی مندرج در قانون بودجه است. اختلاف 20 هزار میلیارد تومانی درآمد محقق شده با پیش بینی قانون بودجه، بخش قابل توجهی از کسری بودجه سال جاری را تامین می کند.
بر اساس گزارش رادار اقتصاد هرچند دولت تا پیش از این برای تامین کسری بودجه به روش هایی همچون فروش صندوق های قابل معامله در بورس (ETF) و فروش اوراق بدهی دولتی امید دارد، تامین حدود 20 هزار میلیارد تومان درآمد مازاد از محل مالیات بر نقل و انتقال سهام در سال جاری کمک شایانی به حل مسئله کسری بودجه سال جاری می کند.
تسنیم