در 8 ساله بین سال‌های 92 تا 98 ارزش صادرات کفش جهان به ایران بر اساس منابع بین‌المللی در مجموع به حدود 2119 میلیون دلار رسیده است که متوسط آن در 8 سال مورد بررسی حدود 265 میلیون دلار در هر سال بوده است . البته روند این شاخص در سال‌های مختلف با نوسان نیز روبرو بوده که اوج آن در سال 93 با 579 میلیون دلار و افت آن در سال 99 حدود 43 میلیون دلار بوده است . در همین دوره آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان از واردات رسمی و اظهار شده به میزان 84 میلیون دلار دارد . این بدان معناست که بطور متوسط در 8 ساله مورد بررسی حدود 25 برابر آنچه در گمرک بصورت رسمی کفش اظهار شده است ، از کشورهای مختلف و به طرق و مبادی گوناگون کفش وارد کشور شده است .
سوال این است این دو میلیارد و 119 میلیون دلار هشت ساله و یا 265 میلیون دلار متوسط سالانه، چه تعداد کفش و به چه قیمت‌هایی وارد کشور شده است ؟ جهت‌گیری کفش‌های وارداتی در چه طیف قیمتی بوده است ؟ و کدام بخش از بازار ، به لحاظ درآمدی و سنی هدف واردکنندگان قرار گرفته است؟ آیا کفش‌های فاخر بالای 100 دلار به کشور وارد شده ؟ یا کفش‌هایی با پایین‌تر از قیمتهای متوسط نرخ جهانی در حد کشورهای آفریقایی ( متوسط قیمت کفش های وارداتی 2،67 دلار ) به بازار داخل وارد شده است ؟ آیا کفش های وارداتی برای دهک‌های درآمدی بالا بوده است و یا سهم بازار تولید کنندگان داخلی (کفش های با قیمت ارزان و متوسط ) را به کفش های خارجی تقدیم کرده‌اند ؟
آنالیز آمار کفش‌های وارداتی کمک می‌کند تا ضمن پاسخ سوالات فوق ، در جریان جهت‌گیری کفش‌های وارداتی در 8 ساله گذشته قرار گیریم.
بررسی‌های به عمل آمده از ورود کفش به ایران نشان می‌دهد حدود 97 درصد کفش‌های وارداتی در طول این سال‌ها از کشورهای چین، امارات، ترکیه، ایتالیا، هند و تایلند بوده است. و سهم چین بطور متوسط 55درصد ، امارات 33درصد، ترکیه 7درصد ، ایتالیا 3درصد و هند حدود یک درصد بوده است . با توجه به نقش امارات در صادرات محصولات چین به ایران، می‌توان برآورد نمود که حدود 88 درصد کفش‌های وارداتی متعلق به چین و الباقی مربوط به ترکیه و ایتالیا و تایلند و هند بوده است
البته بررسی آمارهایی از سقف و کف قیمتهای صادرات و واردات کفش جهان در سال 2018 به درک بیشتر مباحث این یادداشت کمک خواهد کرد:
متوسط قیمت صادراتی هر زوج کفش جهان در بین سال‌های 2010 تا 2018 از 6،77دلار به 9،63دلار افزایش یافته است. گروه کفش‌های چرمی با قیمت متوسط صادراتی 25،81دلار گران‌ترین و کفش لاستیکی و پلاستیکی با قیمت متوسط صادراتی 5،34 دلار ارزان ترین گروه کفشی است. ایتالیا با 57،72دلار بالاترین قیمت متوسط صادراتی را دارا می باشد. متوسط قیمت صادراتی چین 4،68دلار، ترکیه 3،38دلار و هندوستان 9،5دلار است .
همچنین متوسط قیمت هر جفت کفش وارداتی در جهان طی 9 سال مورد بحث از 9،7دلار به 11،2دلار افزایش یافته است . اروپا بالاترین قیمت متوسط وارداتی (14،94) و آفریقا پایین ترین قیمت وارداتی (2،67 ) دلار را دارا می‌باشند، چین با 24دلار در هر زوج بالاترین قیمت واراداتی رادارد . متوسط قیمت وارداتی اکثر کشورهای اروپایی و آمریکایی 10 تا 20دلار و متوسط قیمت در آسیا و آفریقا زیر 10دلار است.
بر همین اساس از متوسط قیمت کفش‌های صادراتی 5 کشور صادرکننده به ایران در سال 2018 به ترتیب : چین 4،68، ایتالیا 57،11، ترکیه 3،29، هند 8،82 و تایلند 10،99دلار باید نام برد.
بالاترین قیمت صادراتی کفش چین در همین دوره مربوط به گروه کفش چرمی با قیمت حدود 14 دلار بوده است که این عدد برای ایتالیا 73،61 دلار و ترکیه 14،10 دلار بوده است . از آنجا که بیشترین سهم کفش‌های صادراتی چین به دنیا (حدود 42 درصد) با قیمت 3،72دلار متعلق به ردیف تعرفه‌ای 6402 (کفش با رویه و زیره پلاستیکی) و سهم این کشور در واردات به ایران حدود 88درصد است، می‌توان نتیجه گرفت که وزن اصلی کفش‌های وارداتی به ایران در ردیف متوسط قیمتهای 3،7دلاری و کمتر از 4 دلار بوده است . به عبارت دیگر با توجه‌به 265میلیون دلار متوسط کفش وارداتی به ایران و متوسط آخرین قیمت در سال 2018 که بالاترین رشد قیمت را در هشت سال گذشته داشته، برآورد متوسط تعداد کفش‌های وارداتی به ایران حدود 71 میلیون زوج می شود!.
در این بررسی دامنه تغییرات قیمت صادراتی گروه‌های کفشی از پایین‌ترین قیمت تا بیشترین آن و وزن هر کدام از آنها در سبد صادراتی با توجه به ضریب اهمیت کشور چین در صادرات به ایران حدود 88 درصد در نظر گرفته شده است.
البته شاید برخی اعلام کنند که کفش‌های وارداتی از ایتالیا و یا ترکیه با این قیمت نباید محاسبه شود. در پاسخ باید گفت ایتالیا با سهم حدود 2 درصد و متوسط قیمت حدود 57 دلار و ترکیه نیز با سهم 7 درصد و متوسط قیمت کفش چرمی معادل حدود 14 دلار ، اثر تعیین کننده‌ای در بالا رفتن متوسط قیمت کفش‌های وارداتی و کاهش تعداد کفش‌ها ندارند.
بررسی‌های بیشتر در ارتباط با صادرات کفش‌های ترکیه و ایتالیا به ایران نشان می‌دهد الگوی صادرات ترکیه به کشورهای مختلف جهان با الگوی صادرات به ایران فرق اساسی دارد . حدود 43 درصد صادرات کفش ترکیه در گروه کفش‌های با رویه چرمی است. ولی آمار صادرات ترکیه به ایران بیشتر در گروه قطعات کفش مانند زیره و پستایی آماده و کفش‌های با رویه پارچه‌ای بوده. همین بررسی در خصوص صادرات کفش ایتالیا نشان می‌دهد که در سال 2020 در مجموع رقم ناچیز حدود 14 هزار زوج کفش با رویه چرم طبیعی به ایران صادر کرده است. حال پس از روشن شدن تعداد و حدود قیمت کفش‌های وارداتی در مقایسه با آمارهای جهانی، شاید برخی از سوالات مقدمه این یادداشت برای مخاطبان روشن شده باشد.
چرا باید واردات این گروه از کفش‌هایی که از نظر رده‌بندی قیمت در دنیا معادل کفش‌هایی است که در قاره آفریقا وارد می‌شود و در ایران هم امکان تولید آن وجود دارد، در اولویت اول واردکنندگان کفش به کشور باشد؟ اینکه این کفش‌ها با چه قیمت‌هایی در شبکه توزیع به دست مصرف‌کنندگان می رسد، و حق و حقوق دولت چگونه محاسبه خواهد شد، موضوع بحث این یادداشت نیست.
شاید واردکنندگان بفرمایند که واردات کفش‌های ارزان به نفع مردم کم درآمد کشورمان است و ما به این وسیله به آنها خدمت می‌کنیم. آیا فکر کردند که هزینه اجتماعی توقف خطوط تولید و بیکار شدن نیروهای شاغل در این صنعت بر عهده کیست ؟ مسئولیت اجتماعی واردکنندگان در قبال تعطیلی واحدهای تولیدی و ریزش اشتغال و واگذاری بازار داخلی به تولید کنندگان مشابه خارجی کجاست ؟ ایا نمی‌دانید بخشی از قدرت چانه‌زنی مسئولین سیاسی کشور تابعی از قدرت تولیدات داخلی است؟ آیا شما مانند تاجر چینی و ترک در دستور کار خودتان، تامین کفش مورد نیاز اقشار پر درآمد که از قدرت خرید بالا برخوردار هستند و حاضرند پنج‌تا سه برابر اقشار درآمدی پایین برای کفش خود هزینه کنند را قرار داده‌اید؟ آیا می‌دانید متوسط قیمت کفش وارداتی چین و ترکیه به ترتیب 24 و 15 دلار است؟ . چرا واردکنندگان کفش ایرانی همانند تاجران چینی و ترک، تمرکز خود را بر واردات کفش‌های با تکنولوژی و ارزش افزوده بالاتر قرار ندادند و بیشترین وزن واردات کفش‌ها در بخش‌هایی متمرکز بوده که امکان تولید آن در داخل کشور وجود داشته است.
جهت‌گیری کفش‌های وارداتی با قیمتهای بسیار پایین‌تر از متوسط نرخ جهانی به کشور، نه تنها کمک موثری به رشد تولید و نو آوری در داخل کشور نکرد، بلکه به عنوان یک مانع اصلی در مسیر توسعه اشتغال و تولید داخلی باعث توقف خطوط تولید و تعطیلی خیلی از بنگاههای کوچک و متوسط کفش کشور شده است.
در این بررسی دامنه تغییرات قیمت صادراتی گروه‌های کفشی از پایین‌ترین قیمت تا بیشترین آن و وزن هر کدام از آنها در سبد صادراتی با توجه به ضریب اهمیت کشور چین در صادرات به ایران حدود 88 درصد در نظر گرفته شده است . البته شاید برخی اعلام کنند که کفش‌های وارداتی از ایتالیا و یا ترکیه با این قیمت نباید محاسبه شود . در پاسخ باید گفت ایتالیا با سهم حدود 2درصد و متوسط قیمت حدود 57دلار و ترکیه نیز با سهم 7درصد و متوسط قیمت کفش چرمی معادل حدود 14دلار، اثر تعیین کننده‌ای در بالا رفتن متوسط قیمت کفش‌های وارداتی و کاهش تعداد کفش‌ها ندارند.
بررسی‌های بیشتر در ارتباط با صادرات کفش‌های ترکیه و ایتالیا به ایران نشان می‌دهد الگوی صادرات ترکیه به کشورهای مختلف جهان با الگوی صادرات به ایران فرق اساسی دارد. حدود 43 درصد صادرات کفش ترکیه در گروه کفش‌های با رویه چرمی است. ولی آمار صادرات ترکیه به ایران بیشتر در گروه قطعات کفش مانند زیره و پستایی آماده و کفش‌های با رویه پارچه‌ای بوده. همین بررسی در خصوص صادرات کفش ایتالیا نشان می دهد که در سال 2020 در مجموع رقم ناچیز حدود 14 هزار زوج کفش با رویه چرم طبیعی به ایران صادر کرده است .
علی لشکری (عضو هیات مدیره و دبیر کل جامعه صنعت کفش ایران)
تسنیم