در حالی که ۱۴۰ کشور دنیا به سمت تولید ماهی تیلاپیا رفته‌اند؛ سازمان حفاظت محیط زیست همچنان مانع پرورش ماهی تیلاپیا در ایران و اشتغالزایی در این زمینه شده است که این امر با توجه به کمبود منابع آبی شیرین و مقاومت بالای تیلاپیا در آب‌های شور و لب شور و همچنین تاییده سازمان‌های بهداشت و محیط زیست جهانی بر کیفیت این گونه آبزی پروری توجیه عقلانی ندارد.
در حال حاضر چین بزرگترین تولیدکننده ماهی تیلاپیا و همچنین بزرگترین صادر‌کننده این ماهی نیز محسوب می‌شود؛ اولین بار در سال ۱۹۵۶ ماهی تیلاپیا از تایلند به چین آورده شد ولی از سال ۱۹۷۸ به طور رسمی برای تولید گونه تیلاپیای نیل به آبزی پروران چینی معرفی شد.
شرایط مناسب برای پرورش تیلاپیا در این کشور سبب شده است که طی ۲۰ سال اخیر تولیدات این ماهی در چین چهار برابر افزایش یابد و در سال ۲۰۱۴ به ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تن برسد.
هر ساله تولید ماهی تیلاپیا در چین افزایش می‌یافت به طوری که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ تولیدات این کشور با نرخ رشد ۷.۳۵ درصد روبرو شد؛ چون در همین سال تیلاپیا در مزارع بیش از ۳۰ استان این کشور پرورش داده می‌شد و حدود ۹۰ درصد از کل تولیدات این ماهی در جنوب این کشور صورت می‌گیرد.
به لحاظ تجاری، ماهی تیلاپیا اهمیت زیادی برای چینی‌ها دارد به طوری که این کشور تا سال ۲۰۰۸ به تنهایی حدود ۴۵ درصد تولید جهانی را در اختیار داشت.
عمده تولید ماهی تیلاپیا در این کشور در استان‌های هاینان (جنوب)، گوانگ دونگ (جنوب) و گوانگشی (جنوب) قرار دارد.
اما به راستی چه عواملی سبب توسعه صنعت تیلاپیا در چین شد؟
محققان به فاصله‌های سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ در تحقیقی بین آبزی پروران استان‌های مذکور دریافتند که عبور این کشور از مشکلاتی از جمله قیمت پایین تیلاپیا در بازار، بیماری‌های مختلف آبزیان، کیفیت آب مزارع پرورشی، آب و هوای مناطق پرورشی، دسترسی به تخم ماهی و کیفیت افزایش هزینه‌های پرورش توانسته به این جایگاه برسد.
۱- قیمت مطلوب:
قیمت پایین تیلاپیای تولید شده در چین یکی از مشکلات این صنعت به شمار رفته است به طوری که در سال ۲۰۰۹ قیمت هر کیلو ماهی زنده تیلاپیا با کاهش چشمگیری به ۱۴ یوان یا ۰.۳۲ دلار رسید، به همین دلیل آبزی پروران چینی با مشکلات عدیده ای مواجه شدند.
با این حال در اوایل سال ۲۰۱۱ قیمت هر کیلو تیلاپیای زنده به ۲۰ یوان رسید که باز هم نتوانست از رنج آبزی پروران بکاهد.
۲- کنترل بیماری آبزیان:
میزان و شیوع بیماری ابزیان در سالهای اخیر در چین افزایش یافته است لکن آنها توانسته‌اند با مدیریت اصولی این امر همچنان بازار و صنعت تیلاپیا را در دستان خود داشته باشند.
۳- مدیریت صحیح منابع آبی:
مدیریت پایدار منابع آب یکی دیگر از مسائلی است که برای زنجیره ارزش تیلاپیا، به خصوص در میان آبزی پروران واقع در مناطق غیر ساحلی (شمال چین) اهمیت دارد به همین دلیل احتمال می‌رود که آبزی پروران با تشدید فزاینده و استفاده بیشتر از رژیم غذایی فرموله شده، کیفیت آب خود را بهتر مدیریت کنند.
استفاده از کیت‌های آزمایش کیفیت آب نیز متداول شده‌است، با این وجود کنترل منابع آبی برای شرکت‌های پرورش دهنده ماهی تیلاپیا به یک چالش تبدیل شده‌است. علاوه بر این در فصول کشت برنج این مزارع نسبت به مزارع تولید تیلاپیا در اولویت قرار دارند.
۴- آب و هوای مناطق پرورشی:
وضعیت آب و هوایی نیز بر رشد تولید ماهی تیلاپیا در سالهای اخیر تأثیر گذاشته است، به طوری که با افزایش درجه حرارت در فصول گرم به یکباره تولید این ماهی با کاهش ۲۵ درصدی روبرو بوده است.
۵- در دسترس بودن تخم ماهی:
در حال حاضر بیش از ۱۰۰ تولیدکننده سالیانه بیش از میلیاردها قطعه تخم ماهی تولید می‌کنند و به همین دلیل آبزی پروران مشکلی در تأمین تخم ندارند ولی با این حال این تولید کنندگان همواره با مشکلاتی از جمله الگوهای نامنظم آب و هوایی و سردی دلتای رودخانه‌ها، مرگ و میر بالا و تخم‌های ضعیف مواجه بوده‌اند.
۶- افزایش هزینه‌های جاری:
هزینه‌های کار، غذا، مواد شیمیایی و زیرساخت‌های پرورش و تولید ماهی تیلاپیا در چین در سالهای اخیر به شدت افزایش‌یافته است، به طوری که نرخ کار در سه سال گذشته به میزان ۵۰ درصد افزایش‌یافته است.
همچنین هزینه‌های بالا و قیمت پایین تیلاپیا، نوسانات یوان نسبت به دلار و افزایش قیمت برق در چین از دیگر مشکلاتی است که طی سالهای اخیر تولید کنندگان با آن مواجه بوده‌اند.
مهر