از ۱۲۰ کارخانه پارافین‌سازی در ایران، حدود ۹۰ کارخانه به تعطیلی کامل رسیده‌اند و علت آن کمبود عرضه مواد اولیه توسط چهار پالایشگاه روغن‌سازی است؛ این موضوع را فعالان صنعت پارافین مانند اعضای تعاونی پارافین‌سازان ایران و اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی مطرح کرده‌اند.
مهران حیدری بازرس انجمن پالایشگاه‌های روغن‌سازی ایران، به سوالات زیر درباره علت کمبود عرضه مواد‌اولیه صنایع پارافین‌سازی به نام «اِسلَک وَکس» توسط چهار پالایشگاه روغن‌سازی بهران، سپاهان، ایرانول و پارس به عنوان تنها پالایشگاه‌های روغن‌ساز اصلی یا تصفیه‌کنندگان اول روغن در کشور، پاسخ داده است:
پارافین‌سازان مدعی هستند که ماده اولیه مورد نیازشان توسط پالایشگاه‌های روغن‌سازی به صورت خام صادر می‌شود؛ نظرتان چیست؟
حیدری: ماده اولیه این چهار پالایشگاه که از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی دریافت می‌شود، «لوبکات» نام دارد؛ این ماده، طبق قانون نفت و ابلاغیه سال ۹۸ ستاد تنظیم بازار، بر اساس یک فرمول رسمی، با در نظر گرفتن نرخ جهانی و محاسبه ارز نیمایی، صرفاً در بورس کالا به شرکت‌ها تحویل داده می‌شود.
«لوبکات» در این پالایشگاه‌ها تبدیل به بیس اویل (روغن پایه) شده که همراه با یکسری افزودنی‌ها، انواع روانکار از آن تولید می‌شود و این انجمن به گزارش سازمان‌های نظارتی، در مجموع حدود ۹۰ درصد از انواع روانکارهای کشور را تولید و توزیع می‌کند.
یکی از محصولات جانبی این فرآیند، «اسلک وکس» نام دارد که در برخی از شرکت‌ها، با توجه به ارتقا یافتگی فناوریشان، این ماده را تبدیل به پارافین می‌کنند تا ارزش افزوده بیشتری حاصل شود اما در خروجی برخی از شرکت‌های عضو انجمن، اصلا این ماده تولید نمی‌شود که بتوانند آن را توزیع کنند.
میزان تولید این پالایشگاه‌ها آن قدر زیاد است که برای تامین خوراک شرکت‌های پارافینی مشکلی ندارند؛ اما به وزارت صمت نیز اعلام کردیم که سه شرط اساسی برای این کار داریم:
1.پارافین‌سازان، پالایشگاه‌ها را تبدیل به انبار خود نکنند و به موقع ماده اولیه خود را تحویل بگیرند؛ زیرا، فرآیند تولید در این پالایشگاه‌ها مختل می‌شود.
2.وجه محصول خریداری شده را به موقع پرداخت کنند؛ برخی از شرکت‌های عضو انجمن به این مشکل حقوقی برخورده‌اند که محصول را تحویل داده اما پولی بابت آن تحویل نگرفته‌اند.
3.پارافین‌سازان حق صادرات این ماده به صورت خام را نداشته باشند و باید از آن، ارزش افزوده تولید کنند.
چرا چنین شرایطی در نظر گرفتید؟
حیدری: علت در نظر گرفتن این شرایط، آن است که برای تولید روانکارها که حدود ۹۰ درصد نیاز کشور به آنها را چهار پالایشگاه روغن‌سازی تامین می‌کنند، نیاز به واردات افزودنی‌هایی که تامین آنها، نیازمند بازگشت ارز حاصل از صادرات با فروش محصولاتی مثل «اسلک وکس» است.
پارافین‌سازان در شکایت به شورای ملی رقابت اعلام کردند که نرخ این ماده را قبول ندارند و خواستار این شدند که آن را بر اساس ضریبی از قیمت «لوبکات» خریداری کنند؛ اما در پاسخ اعلام کردیم که چون ماده اولیه پالایشگاه‌ها به نرخ جهانی تامین می‌شود، محصولاتشان هم باید به نرخ جهانی به فروش برسد و چون اصرار وجود داشت که بر اساس ضریبی از «لوبکات»، «اسلک وکس» را به پارافین‌سازان بدهیم، قیمت تمام شده آن را طبق صورت‌های مالی حسابرسی‌شده، اعلام کردیم.
قیمتی که اعلام کردیم، با ضوابط تولید کالا‌های داخلی سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، با محاسبه سود ۱۷ درصدی مطابقت داشت؛ اما شورای رقابت ضریبی را به انجمن پالایشگاه‌ها اعلام کرد که نتیجه آن، ضرر پالایشگاه‌ها و پایین‌تر از بهای تمامشده «اسلک وکس» بود؛ به همین علت، با ارسال یک نامه به این شورا اعلام کردیم که قیمت تمامشده ما، ۳۰ تا ۴۰ درصد بالاتر از چیزی است که اعلام کرده‌اید و جلسه بگذارید تا با ارائه مستندات، دفاع کنیم؛ در غیر این صورت، نمی‌توانیم محصول خود را پایین‌تر از آن به فروش برسانیم و عرضه‌ای داشته باشیم.
اگر چنین است، علت جریمه شدن پالایشگاه‌های روغن‌سازی توسط شورای ملی رقابت چیست؟
حیدری: وقتی محصول را زیر قیمت تمامشده در بورس عرضه کنیم، رانت ایجاد می‌شود؛ زیرا، شرکت‌های خریدار می‌توانند آن را با ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت بالاتر به فروش برسانند. شورای رقابت در جلسه‌ای که به درخواست ما برگزار شد، اسناد را دریافت کرد؛ اما پالایشگاه‌ها را به علت اجرا نکردن مصوبه قبلی، جریمه هم کرد.
این شرکت‌ها نیز پس از جریمه شدن، با همان نرخ مصوب اعلام‌شده از سوی شورای رقابت؛ یعنی با ضرر ۳۰ تا ۴۰ درصدی، عرضه «اسلک وکس» را در بورس آغاز کردند و همزمان، شکایتی را در مورد غیرکارشناسی بودن نظر شورای رقابت به هیئت تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تقدیم کردیم و در پی رفع این مشکل هستیم.
اگر عرضه کافی در بورس انجام می‌شود، چرا کارخانه‌های پارافین‌سازی به تعطیلی رسیده‌اند؟
حیدری: به طور کلی هر قدر که تولید کنیم، ابتدا تامین نیاز داخل در اولویت است و آن‌چه که صادر می‌شود، مازاد بر نیاز داخلی و با هدف تامین ارز تولید روانکارهاست و هیچ مشکلی از نظر مقداری و فرآیندی برای تامین نیاز داخلی نداریم.
شرکت‌های داخلی باید برای ادامه تولید و صادراتشان، بازاریابی داشته باشند و اگر موفق باشند، تولیدشان ادامه پیدا می‌کند.
بنابراین شما فکر می‌کنید که علت تعطیل شدن این شرکت‌ها، ضعف در بازاریابی است و کمبود مواد اولیه در این مسئله نقشی ندارد؟
حیدری: به هیچ عنوان کمبود «اسلک وکس» به لحاظ مقداری وجود ندارد و با قیمت‌های مصوب شورای رقابت که آن را قبول نداریم؛ اما چون قانون است به آن تمکین می‌کنیم، همیشه عرضه شده و می‌شود.
انجمن پارافین‌ها و اتحادیه صادرکنندگان در جلساتی که در وزارت صمت داشتیم، رقمی حدود ۳ تا ۴ هزارتن در ماه را به عنوان میزان مصرفشان اعلام می‌کردند و به صورت خوشبینانه، حدود ۵ تا ۶ هزارتن می‌توانند مصرف کنند که در طول سال، نهایتاً به ۶۰ هزار تن می‌رسد؛ یعنی رقم قابل توجهی نیست. فقط یک پالایشگاه ما، بالای ۹۰ هزارتن در سال تولید «اسلک وکس» دارد.
در مورد خام‌فروشی «اسلک وکس» توسط پارافین‌سازان که در صحبت‌هایتان اشاره کردید، کمی بیشتر توضیح دهید.
حیدری: بیشتر شرکت‌های پارافینی با سومین شرط ما مشکل دارند؛ «اسلک وکس» را دریافت می‌کنند و با تغییر جزئی فرمولاسیون، اقدام به صادرات آن می‌کنند که جلوی این کار باید گرفته شود؛ اما اگر واقعا به عنوان یک خوراک برای تولید ارزش افزوده به این ماده نگاه کنند، قول می‌دهیم که هیچ کمبودی برای پارافین‌سازان از سوی پالایشگاه‌های روغن‌سازی وجود نخواهد داشت.
کدام یک از چهار پالایشگاه به شکایت پارافین‌سازان مورد پذیرش بوده و تبرئه شده است؟
حیدری: شرکت نفت بهران تنها شرکتی است که چون سال‌هاست، با تغییر تکنولوژی، در فرآیند تولیدش، «اسلک وکس» به وجود نمی‌آید و مستقیماً تولید پارافین جامد و گرانول برای صادرات می‌کند، تبرئه شده و سه شرکت دیگر، در مرحله تجدیدنظرخواهی هستند.
آیا در فرآیند دریافت «لوبکات» به عنوان ماده اولیه روغن سازان، یارانه‌ای وجود ندارد که لازم باشد به صنایع پایین‌دستی مانند پارافین نیز توسعه داده شود و مواد اولیه آنها را به صورت یارانه‌ای تحویل دهید؟
حیدری: در این فرآیند اصلاً یارانه‌ای وجود ندارد؛ زیرا از ۲۸ بهمن سال ۹۷، ارز ۴۲۰۰ تومانی شرکت‌های روغن‌سازی قطع شد. طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار، فرمول در نظر گرفته شده، شامل قیمت جهانی مندرج در نشریه «پلاتس»، ضرب در نرخ ارز نیمایی، ضرب در ۰.۹۵ که دولت برای پالایشگاه‌ها در نظر گرفته، در نهایت ضرب در ۱.۱۵ به عنوان ضریب تبدیل برتری لوبکات به مازوت است؛ بنابراین، هیچ یارانه‌ای در تغییر نرخ «لوبکات» وجود ندارد که بخواهد به صنایع پایین‌دستی تسرّی داده شود.
«اسلک وکس» به عنوان ماده اولیه صنایع پارافین‌سازی، به صورت خام صادر می‌شود؛ کارخانجات پارافین‌سازی مدعی هستند که این خام‌فروشی را پالایشگاه‌های روغن‌سازی انجام می‌دهند و این پالایشگاه‌ها نیز، پارافین‌سازان را مسئول خام‌فروشی «اسلک وکس» می‌دانند.
باشگاه خبرنگاران جوان