نفتا 70 درصد خوراک صنایع پلاستیک درجهان را تشکیل می‌دهد. اهمیت اصلی این فرآورده در مشتقات آن است. ایران به تازگی کلنگ 8 پالایشگاه کوچک در سیراف را بر زمین زد که طبق گفته بیژن زنگنه وزیر نفت 128هزار بشکه نفتای سبک ١٤٧ هزارو ٦٠٠ بشکه نفتای سنگین خروجی آن در کنار محصولات دیگر خواهد بود. از ابتدای شروع شدن این طرح بسیاری انتقادهای زیادی به آن وارد کرده و اظهار کردند که متقاضی نفتای پالایشگاه سیراف نامعلوم است. منتقدان این طرح از کم‌ارزش بودن نفتا نسبت به سایر فرآورده‌ها صحبت می‌کردند. آنها مدعی بودند که تقاضای جهانی برای نفتا نیز رو به کاهش است. حالا اما بررسی‌ها از یک مناظره تلویزیونی توسط کارشناسان بین‌المللی بازار پتروشیمی نشان می‌دهد تقاضا برای این محصول در واحدهای پتروشیمی در نیمه دوم سال2015 افزایش پیدا کرده و قیمت نیز متاثر از آن رو به رشد خواهد بود. یکی از مهم‌ترین دلایل این افزایش البته تقاضا و تغییر خوراک برخی واحدهای پتروشیمی از LPG به نفتا طی ماه‌های سرد سال است. درنهایت اما گام‌های جدی مجتمع‌های هندی برای تولید نفتا و همچنین گام جدی امارات متحد عربی برای افزایش 80 درصدی تولید نفتای خود می‌تواند بازار این محصول حداقل در آسیا را دستخوش تغییر قرار دهد. اما نکته مهم‌تری که از این مناظره تلویزیونی به دست می‌آید، این است که هرچند در ماه‌های اخیر قیمت نفتا که اصلی‌ترین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی آسیاست، متاثر از کاهش قیمت نفت، روندی نزولی داشته است، اما مشتقات این فرآورده نفتی مسیری متفاوت را طی کرده‌اند. اتیلن یکی از این محصولات است که از ابتدای سال بازاری رو به رشد داشته است. خط لوله اتیلن غرب در ایران که اکنون با کمبود نقدینگی مواجه است، درصورت قرارگرفتن در مدار تولید خواهد توانست ظرفیت تولید اتیلن ایران را افزایش دهد و همچنین از نفتای پالایشگاه سیراف نیز استفاده کند.



پیش از این نیز مدیرعامل پتروشیمی تبریز که درحال حاضر نفتای خود را از پالایشگاه آبادان تامین می‌کنند از تاثیر به تولید رسیدن سیراف بر افزایش تولید اتیلن ایران سخن گفته بود. تاکنون وعده‌ها بر رسیدن تولید سیراف تا 2 الی 3 سال آینده استوار بوده است. بررسی بازارهای آسیا درچند ماه گذشته نشان می‌دهد درحالی که نفتا با کاهش قیمت مواجه بوده است، اتیلن بهترین بازار رو به رشد را داشته، هرچند پروپیلن و پلی‌اتیلن‌ها نیز مسیری صعودی را طی کرده‌اند اما هیچ‌یک به پای اتیلن نرسیده‌اند. تحلیلگر بازار پتروشیمی علت این امر را افزایش تقاضا برای استایرن مونومر از مشتقات اتیلن در بازار می‌داند.



آن‌طور که فومیکو دوباشی تحلیلگر ارشد بازار پتروشیمی می‌گوید: اکنون تولید اتیلن در آسیا با کاهش مواجه شده است. پروپیلن نیز در این مدت هرچند به پای اتیلن نرسیده اما روندی صعودی را طی کرده است. این مسایل بیش از هرچیز لزوم فاصله گرفتن پتروشیمی‌های ایران از «خام‌فروشی» که متاثر از قیمت نفت بسیار خطرناک خواهد بود و حرکت به سمت مشتقاتی که بازاری با ثبات و رو به رشد دارند را گوشزد می‌کند. هرچند ایران هنوز نتوانسته است به اقبال چندانی در زمینه تولید پروپیلن دست پیدا کند و چشم صنایع پتروشیمی بیش از هرچیز به لوزان و ژنو دوخته شده تا خروجی آن سرمایه‌گذاری در این صنعت برای تولیدات با ارزش‌افزوده بالاتر باشد. البته طبق تحلیل‌ها اکنون گام‌های چین برای افزایش تولید پروپیلن بازاری نزولی را در آینده برای این محصول پیش خواهد آورد.



درحالی که درچند ماه اخیر قیمت نفتا به عنوان اصلی‌ترین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی آسیا پایین بوده است اما قیمت فرآورده‌های مشتقه از این ماده روندهای متفاوتی را طی کرده است.



به عنوان نمونه باوجود پایین بودن قیمت نفتا در بازارهای اسیا، بازار اتیلن از ابتدای امسال روند حرکتی گاوی را سپری کرده است.



به نقل از یک برنامه تلویزیونی تحلیل بازار پتروشیمی در پلاتس، فومیکو دوباشی تحلیلگر ارشد بازارهای پتروشیمی علت این امر را کاهش تولید اتیلن در خاورمیانه و جنوب‌شرقی آسیا می‌داند. علت این امر کاهش تولید خوراک اتان درخاورمیانه و جنوب‌شرق آسیاست. همچنین مجتمع پتروشیمی Chandra Asri اندونزی تعدادی از خطوط تولید اتیلن خود را از ابتدای امسال به علت تعمیرات و مشکلات فنی تعطیل کرده است و تولید اتیلن این شرکت کاهش یافته است. نمودار شماره یک نشان می‌دهد که فاصله قیمت بین اتیلن و نفتا در آپریل 2015 به 877 دلار در هر تن رسید که بیشترین مقدار از سپتامبر 2006 تا به امروز است.



بازار پروپیلن هم در این بازه گاوی بود هرچند میزان رشد قیمت‌های آن به اندازه اتیلن نبوده است. هوانگ یی جنگ تحلیلگر بازار پتروشیمی در این‌باره می‌گوید: «هرچند نفتا منبع اصلی تولید پروپیلن مجتمع‌های پتروشیمی آسیاست ولی خوراک‌های دیگری نیز مانند پروپان مورد استفاده مجتمع‌های پتروشیمی قرار می‌گیرند. یکی از کشورهایی که پروپان را به میزان قابل توجهی تولید می‌کند چین است. درحال حاضر 5 کارخانه دی هیدروژنه کردن پروپان درچین مشغول فعالیت هستند. این امر سبب شده که فشار تقاضایی که برای پروپان و به تبع آن پروپیلن وجود داشت در سه‌ماهه آخر سال قبل کاهش یابد و رشد قیمت پروپیلن را ملایم‌تر کند. البته در این بین تعطیلی یک واحد تولیدی پروپیلن در تایوان در دسامبر ساله گذشته سبب افزایش قیمت این محصول در آغاز سال 2015 شد. لذا این عوامل سبب شده که درمجموعه قیمت پروپیلن با روند رو به رشد مواجه باشد اما رشد قیمت آن از اتیلن کمتر باشد.»



همچنین بازار پلی‌اتیلن آسیا نیز، از فوریه امسال با رشد قیمتی مواجه بود. «دوباشی» علت این امر را افزایش تقاضا و کاهش عرضه برای پلی‌اتیلن دانست. هرچند در این مورد نیز اتیلن سردمدار بوده و پلی‌اتیلن‌ها در رقابت از این محصول جا مانده‌اند. به عقیده این تحلیلگر بازار پتروشیمی، علت این امر این است که پلی‌اتیلن محصولی است که درحالت کلی تقاضای پایینی خصوصا درچین و اندونزی دارد.



البته بازار اتیلن آسیا از ماه مه کمی با روند کاهشی مواجه بود. یکی از دلایل این امر، این است که قیمت تمام‌شده تولید پلی‌اتیلن مجتمع‌های پتروشیمی از قیمت بازار آن بیشتر شده است. به علت کاهش شاخص «deep sea supply» در امریکا و دیگری مارجین منفی پلی‌اتیلن بوده است.



اما رشد قیمت اتیلن کماکان قدرتمند است. «دوباشی» معتقد است علت این امر افزایش تقاضا برای استایرن مونومر (یکی دیگر از مشتقات اتیلن) است. قیمت استایرن مونومر در بازارهای آسیا به 323 دلار در هر بشکه رسید که بالاترین سطح قیمت از جولای 2013 است.



همچنین بررسی بازار مشتقات پروپیلن به ویژه پلی‌پروپیلن نشان می‌دهد که قیمت پلی‌پروپیلن سی‌اف‌آر چین در ماه فوریه به 965دلار در هر تن رسید که پایین‌ترین قیمت از سپتامبر 2011 بود. اما در ماه مه به بالاتر از 1300 دلار در هر تن رسید و بعد از آن با کمی کاهش مواجه شد. اما کماکان قیمت پلی‌پروپیلن در سطح بالای 1300 دلار در هر تن باقی مانده است.



ابهام در آینده اتیلن



تحلیلگران بازار پتروشیمی اما چشم‌انداز بازار اتیلن را مبهم می‌دانند. هرچند انتظار می‌رود که در ماه جولای امسال بازار روند آرامی را در پیش بگیرد اما باتوجه به اینکه چندین شرکت در جنوب‌شرق آسیا از هم‌اکنون اعلام کرده‌اند که در بازه ماه‌های سپتامبر به بعد درصدی از فعالیت خود را تعطیل خواهند کرد. پیش‌بینی روند بازار اتیلن را با دشواری روبه‌رو می‌سازد. کارخانه LOTTE کره‌جنوبی از اکتبر تا نوامبر، کارخانه Chandra Asri اندونزی از سپتامبر به مدت دو الی سه ماه و CPC تایوان در سه ماه پایانی سال به علت مسایل فنی فعالیت خود را متوقف خواهند کرد.



پیش‌بینی روزهای نزولی برای پروپیلن



همچنین پیش‌بینی می‌شود بازار پروپیلن با روند کاهش قیمت مواجه باشد. درحال حاضر پتروشیمی‌های چین با تولید بیش از 3میلیون تن پروپیلن در سال حجم قابل توجهی از تقاضای بازار پروپیلن را تامین می‌کنند. علاوه بر این باتوجه به کاهش قیمت نفتا انتظار می‌رود بازار پروپیلن سطح پایینی از قیمت را تجربه کند. همچنین کارشناسان بازار معتقدند که چشم‌انداز بازار نفتا برای نیمه دوم امسال افزایش قیمت را نشان می‌دهد. «دوباشی» در این‌باره می‌گوید: «درحالت کلی تقاضای نفتا در نیمه دوم سال افزایش پیدا می‌کند. به این علت که مجتمع‌های پتروشیمی خوراک خود را از LPG به نفتا تغییر می‌دهند و این مساله سبب افزایش تقاضا برای نفتا و رشد قیمت نفتا می‌شود. علت این تبدیل خوراک استفاده از LPG برای فرآیندهای گرمایشی در شمال‌شرق آسیاست. اما پیش‌بینی می‌شود که امسال رشد پتروشیمی خاورمیانه و هند و افزایش تولید نفتا توسط مجتمع‌های پتروشیمی این مناطق معادله قیمت نفتا را در شرق آسیا تغییر دهد. به عنوان مثال فعالان بازار انتظار دارند ظرفیت تولید نفتای امارات متحده عربی بیش از 80درصد افزایش یابد.