البته آن روزها شکل و شمایل لوازم‌التحریر دیگرگونه بود، روی جلد دفاتر، طرحی نبود یا اگر هم بود به‌صورت امروزی نبود.
کیف و کفش نیز ساده‌تر و البته باکیفیت‌تر بود. حالا با نزدیک‌شدن ماه مهر، که با تغییر اجناس دستفروشان هم می‌شود به آن پی برد پا به بازار لوازم‌التحریر می‌گذاریم.
در مسیر تا بازار چندین بار با دستفروشان پیاده‌رو و مترو مواجه شدم که دفتر، خودکار و حتی کیف مدرسه را به نازل‌ترین قیمت‌ها می‌فروختند.
شش عدد خودکار، دو هزار تومان، چهار جلد دفتر، ١٠ هزار تومان و یک کیف مدرسه را ١٥ هزار تومان می‌فروختند؛ ارزانی‌ای که در گفت‌وگو با یکی از فروشندگان بی‌دلیل هم نیست.
به مرکز فروش و توزیع لوازم‌التحریر بازار تهران معروف به بازار بین‌الحرمین می‌روم، بازار، خلوت و خنک است و این خلوتی از افتتاح هم‌زمان نمایشگاه لوازم‌التحریر ناشی شده است.
مرد جوانی که به پیشخوان مغازه تکیه داده و خود را احمد معرفی می‌کند نیز، همین را می‌گوید: «دو، سه سالی می‌شود که ما عمده‌فروش‌ها هم خرده‌فروشی می‌کنیم. بسیاری از مردم مستقیما از خود ما خرید می‌کنند، از دست‌فروش‌ها هم می‌خرند و بازارشان گرم است فقط مغازه‌دارهای سطح شهر وضعشان خراب شده؛ چون هم مالیات می‌دهند و مشتری آنچنانی هم ندارند. حالا هم که نمایشگاه‌های لوازم‌التحریر افتتاح شده، این خریدها کم شده است. قیمت‌ها احتمالا در نمایشگاه مناسب‌تر است مردم هم راحت می‌توانند کل لوازمی را که نیاز دارند بخرند».
فروشنده چینی‌ها هستیم
در خنکای بازار قدم می‌زنم، می‌شود گفت به تعداد کسبه، مشتری داخل بازار نیست. مردی پشت دخل نشسته و کتاب می‌خواند.می‌پرسم:
لوازم‌التحریری که می‌فروشید ساخت چه کشورهایی است؟
بالافاصله می‌گوید «چین» و ادامه می‌دهد: «ما بیشتر فروشنده چینی‌ها هستیم تا کاسب بازار تهران. ٨٠، ٩٠ درصد نوشت‌افزار چینی است. بقیه هم تولیدات کره و تایوان. فقط یکی دو تا خودکار در ایران تولید می‌شود که آن هم جوهرش از خارج می‌آید».
دفترها هم چینی هستند؟ دفتر دولتی هم می‌فروشید؟
دفتر دولتی قبلا بود حالا فقط اسم و رسمش مانده و بیشتر دفترها آزاد است. دولت یک‌سری دفتر به بازار عرضه می‌کرد و قیمت مشخصی هم داشت.
باقی دفترهای آزاد هم شبیه به همین دولتی‌ها بود. دولت با این کار تقریبا قیمت‌گذاری هم می‌کرد. حالا این دفترهایی که دربازار هست اکثرا ایرانی هستند. کاغذ را وارد می‌کنند، برش می‌دهند و می‌شود دفتر. دفتر را خودمان تولید می‌کنیم. البته اگر بشود اسمش را تولید گذاشت.
قیمت‌ها چطور است؟
قیمت‌ها نسبت به سال گذشته حدود ٢٠ درصد و در بعضی اجناس هم از ٥٠ تا ١٠٠ درصد اضافه شده است.
دفتر هزار تومانی شده هزار و ٥٠٠ تا دو هزار تومان، اکثر خودکارها هم از ١٠ تا ٢٠ درصد گران شده است.
ارزان‌ترین خودکاری را که در بازار است به‌صورت عمده ٢٢٠ تومان می‌فروشیم که در خرده‌فروشی تا ٥٠٠ تومان هم فروخته می‌شود.
اگر قیمت همین خودکار را از همین چندتا مغازه سؤال کنید تا ٣٥٠ هم قیمت می‌دهند. قیمت‌ها کلا «هرکی هرکی» است. بیرون از اینجا، در خرده فروشی، اکثر خودکارهایی که قیمت پایین دارند را بالای ٥٠٠ و تا هزار تومان می‌فروشند.
قیمت دفترها مثل شکل و شمایلشان متفاوت است؟
بله. دفترهای ساده قیمت پایین‌تری دارند. ٤٠ برگ حدود ٥٠٠ تومان و ٦٠ برگ حدود ٦٥٠ تا ٧٠٠ تومان؛ اما مردم بیشتر دفترهای فانتزی را انتخاب می‌کنند که از حدود هزار و ٨٠٠ تا بالای دو هزار تومان، بسته به کیفیت کاغذ، قیمت دارند.
دفتر با کاغذ و جلد خوب دوهزارو ٥٠٠ تا بالای سه هزار تومان هم هست. قیمت لوازم کمکی مانند پاک‌کن و تراش و ابزار رسم هم از دو، سه هزار تومان شروع می‌شود و با بالارفتن کیفیت قیمت هم تا ١٨ هزار تومان می‌رسد. مشتری بسته به اوضاع جیبش می‌خرد.
واردات جلد دفتر از چین
فروشنده بعدی خود را «مصطفی» معرفی می‌کند. در بساطش به‌جز چین، لوازم تحریر آمریکایی هم دارد.
می‌گوید: «نوشت‌افزار ٩٠ درصد چینی است و ده درصد بقیه به نام کشورهای ژاپن، آلمان، ایتالیا، ترکیه، آمریکا و چند کشور دیگر در بازار توزیع می‌شود.یکی از برندها هم مشهور به کانادایی است که جوهرش وارد می‌شود و خودکار را در ایران تولید می‌کنند. دفتر اغلب با کاغذ وارداتی در ایران تولید می‌شود. گاهی جلد دفتر وارد می‌شود اما واردات خود دفتر به علت وزن سنگین صرف نمی‌کند. گرچه برخی دفترها با نام چینی در بازار عرضه می‌شوند که کیفیت بسیار بدی دارند و احتمالا در ایران و با کاغذ نامرغوب تولید می‌شود».
شما گفتید جلد دفتر را وارد می‌کنند؟
بله، برخی از رویه‌های جلد را که با تغییر نور تصویرشان عوض می‌شود و عمدتا از مواد پلاستیکی و بازیافتی تولید می‌شوند از چین وارد می‌کنند. بیشتر تصاویرشان هم با فرهنگ ایرانی مطابقتی ندارد. این سوای جلدهایی است که با تصاویر کارتون‌های محبوب خارجی در ایران تولید می‌شود.
بازرسی یا برخوردی در این زمینه‌ها می‌شود؟
چندی پیش به موضوع طرح روی جلد دفاتر پرداخته شد، آمدند تصاویر شکرستان و مشاهیر را روی جلد دفترها چاپ کردند که استقبال خوبی هم از آن شد اما برخوردی با سایر طرح‌ها انجام نشد. الان هم بیشتر مدارس دولتی که کمی دچار سخت‌گیری هستند از طرح‌های ایرانی استفاده می‌کنند اما مدارس آزاد چندان اجباری ندارند.
همه کسبه، متفق‌القول کالاهای چینی را یکه‌تاز می‌دانند.
لوازم پرمصرف هم جزء تولیدات چینی است و قیمتشان در چه محدوده‌ای است؟
قیمت عمده‌فروشی خودکارهای پرمصرف، از ٣٥٠ تومان و تا حدود ٦٠٠ تومان است اما اکثرا حدود هزار تومان فروخته می‌شوند.
یکی دیگر از همکاران شما هم به این نکته اشاره کرد که قیمت‌ها سلیقه‌ای و بسیار متفاوت است. چرا اینگونه است؟
گردش مالی در صنف ما بسیار ضعیف است. با اینکه مشتریان این بازار عموم مردم هستند و کاغذ هم جزء هفت کالا اصلی کشور محسوب می‌شود اما مسئولان گویا از این بازار بی‌اطلاع هستند یا دوست ندارند آن را سروسامان بدهند.
چندین نمونه هرج‌و‌مرج و کلاهبرداری و کم‌فروشی را به شما نشان می‌دهم. چندین کارگاه، بسته‌های ٥٠٠ برگی کاغذ به بازار عرضه می‌کنند که برخی از آنها از نظر شمارش تعداد کم دارند.
کیفیت هم که بماند جای خودش. کاغذ ٥٠ میلی‌گرمی را به نام ٦٥ و هفتاد می‌فروشند. یک مورد دیگر کلاهبرداری درباره دفتر است.
جلد دفتر دولتی را عوض می‌کنند
فروشنده برای اثبات حرفش سه جلد دفتر ٤٠ برگ روی میز می‌گذارد. دفترها از نظر جنس کاغذ، خط‌کشی و کیفیت برش صفحات کاملا به هم شبیه هستند.
اختلاف فاحش در جلد این دفترهاست. دفتر اول با جلد ساده که روی آن نام وزارت بازرگانی درج شده؛ دفتر دوم با جلدی شبیه به دفتر اول اما بدون نام وزارت بازرگانی است و دفتر سوم دارای یک جلد شکیل فانتزی است. می‌پرسم:
کاغذ و کارگاه تولیدکننده این دفترها یکسان است؟
این یکی از کلاهبرداری‌های بازار است. دفتر اول همان دفتر معروف به دولتی است که حدود ٥٠٠ تومان فروخته می‌شود. دفتر دوم را همان کسی که دفاتر بازرگانی را تولید می‌کند ساخته و بدون نام وزات بازرگانی به‌صورت آزاد حدود ٧٠٠ تومان می‌فروشد.
تا اینجا تخلفی نیست. دفتر سوم همان دفتر دولتی است که جلد آن را کنده‌‌اند و با یک جلد فانتزی هزارو ٢٠٠ تومان می‌فروشند. یک نفر را می‌شناسم که چند وقت پیش سه کامیون دفتر دولتی برای توزیع تحویل گرفت. یک کامیون را برای ظاهرسازی در بازار توزیع کرد و دو کامیون را به کارگاه فرستاد تا جلد و چهره آنها عوض شود.
مگر بر توزیع دفتر دولتی نظارت نمی‌شود؟
وزارت بازرگانی یک‌دهم میزانی که نیاز است دفتر می‌دهد. همین میزان کم هم به‌جای اینکه به مدارس ضعیف برسد به دست دلال و زالو می‌رسد تا سود صددرصدی به جیب بزنند.
با آشنابازی و رشوه می‌شود همه چیز را حل‌وفصل کرد.
به سراغ نوسان‌های دلار می‌رود که بر این بازار وارداتی به‌شدت تأثیرگذار است: «قیمت‌ها هر سال حداقل ١٠ درصد تغییر می‌کند. در برهه‌هایی که دلار بالا می‌رود جهش قیمتی در بازار لوازم‌التحریر هم دیده می‌شود. دلار که بالا می‌رود، فروش تجار کم می‌شود یا سریع قیمت را بالا می‌برند. اما در افزایش اخیر قیمت دلار، هنوز این اتفاق نیفتاده است».
فروش ته‌مانده انبار با دست‌فروشی
«غلامرضا» کسی است که در مغازه‌اش فقط عمده‌فروشی می‌کند، آنقدر تلفنش زنگ می‌خورد که وقتی برای صحبت با من ندارد. چند دقیقه رسیدگی به تلفن‌ها را به شاگردش می‌سپارد و وارد گفت‌وگو می‌شود.
بساطش مخلوطی از اجناس وارداتی است. می‌گوید: «اکثریت ساخت چین است. برخی ساخت چین اما به نام دیگر کشورهاست، چند قلم جنس ساخت ایران و چند نوع هم از کشورهای ترکیه و هند و تایوان و...».
قیمت چند قلم جنس را می‌پرسم. اجناسش از نمونه‌های مشابه در دست دستفروشان گران‌تر است. وقتی که علت را جویا می‌شوم می‌گوید: «خودکارهایی که به‌صورت دست‌فروشی فروخته می‌شود استوک به حساب می‌آید. اجناسی که در انبار مانده و جوهرشان در حال خشک‌شدن است یا برندهای تقلبی که اصلا کیفیت خوبی ندارند. یک خودکار آلمانی که مدت‌ها در ایران هم تولید می‌شد الان با همان اسم در چین تولید می‌شود و به نام جنس ایرانی در بازار به فروش می‌رسد. پنج یا شش خودکار را دو هزار تومان می‌فروشند اما اینها دوام ندارد و همه جوهرش به لوله خودکار می‌مالد».
چین، جور همه کشورها را می‌کشد
مغازه‌دار بعدی خود را «حمید» معرفی می‌کند. او هم وقت ندارد، خیلی زود جواب می‌دهد و می‌رود. مانند دیگر هم‌صنفانش به حضور پررنگ چین در بازار لوازم تحریر تأکید می‌کند: «همه چینی است. ٩٩ درصد لوازم‌التحریر از چین است. روی محصول نوشته انگلیس و آلمان و... اما من دارم این محصول را از کسی می‌خرم که از چین وارد می‌کند؛ چین، جور همه کشورها را می‌کشد!»
دفترهایی که تصاویر خارجی دارند هم در ایران تولید می‌شوند؟
«بله تولید ایران هستند. بیشتر دفترها جلدهای فانتزی دارند. ما خودمان هم تولیدکننده هستیم. دفتر ٥٠ برگ فانتزی هزار و ٥٠٠ تومان، ٨٠ برگ فانتزی دو هزار تومان و ١٠٠ برگ فانتزی را دوهزار و ٥٠٠ تومان می‌فروشیم. بدون واردات از اروپا، کالای اروپایی می‌فروشیم.
سراغ مغازه‌ای در مرکز شهر می‌روم. فروشنده می‌گوید نامش «گل‌محمد» است. او ترجیح می‌دهد دفترهایی با طرح‌های ایرانی را بفروشد. با اینکه در قفسه‌های داخل مغازه دفترهای فانتزی با تصاویر خارجی زیاد است اما اغلب دفترهای ویترین با تصاویر شناخته‌شده ایرانی است؛ البته تأکید می‌کند که مردم دفترهای ساده را نمی‌خرند.
ویترین شما کلا نمای ایرانی دارد، اجناس خارجی هم دارید؟
اغلب محصولاتی که عموما در بازار ایران به فروش می‌رسد چینی است، بازار لوازم‌التحریر هم همین‌طور است. اکثرا لوازم‌التحریر چینی را می‌فروشیم اما در بحث دفتر که بیشتر هم تولید داخل هستند، سعی می‌کنم دفترهایی با نمای ایرانی- اسلامی بفروشم.
گفتید اغلب اجناسی که می‌فروشید چینی هستند اما نام برخی از اجناس شما، جزء برندهای مشهور اروپایی است؟
درست است اما روی اغلب این اجناس، که عنوان برندهای اروپایی را دارند، عبارت تولید در چین ذکر شده است. برخی هم با مارک اصلی هستند و از کسانی که ادعای واردات مستقیم می‌کنند می‌خریم اما آخرین‌بار که با اتحادیه تماس گرفتم گفتند از اروپا و آمریکا اصلا لوازم‌التحریر وارد نشده است.
جالب است. مردم بیشترچه برندهایی و با چه قیمتی می‌خرند؟
بیشتر مردم سعی می‌کنند اجناسی با قیمت‌های پایین بخرند، به‌خصوص برای دانش‌آموزان ابتدایی که لوازم‌التحریر بیشتری احتیاج دارند. درباره کیف و کفش مدرسه هم قیمت‌ها متنوع است البته باز هم همه چینی هستند».به مدادهای پشت سرش اشاره می‌کنم و می‌پرسم:
مدادها در چه رنج قیمتی هستند؟
به‌جز مدادهایی که ایرانی هستند، اقلامی هم موسوم به آلمان، انگلیس، ترکیه و چین داریم که من فقط از اصالت موارد چینی مطمئن هستم و نمی‌توانم کشور تولیدکننده بقیه را تصدیق کنم. این مدادها اکثرا از ٤٠٠ تا ٧٠٠ تومان فروخته می‌شود.
قیمت مدادرنگی هم، شش‌رنگ سه هزار تومان، مدادرنگی ١٢رنگ موسوم به انگلیسی ١٥ هزار تومان و مداد رنگی ٢٤ رنگ چینی هم ١٨ هزار تومان فروخته می‌شود.
کدام یک را بیشتر می‌خرند؟
پرفروش‌ترین مداد یک مداد ایرانی است که هر عدد ٤٥٠ تومان فروخته می‌شود. مدادهای چینی هم از ٣٥٠ تا ٥٠٠ تومان قیمت دارند. درباره خودکار هم، بیشتر یک برند تولید ایران با قیمت فروش ٩٠٠ تا هزار تومان را می‌خرند و خودکارهای ارزان‌تر از ٥٠٠ تا ٨٠٠ تومان را نیز زیاد می‌خرند.
قیمت دفترهای معمولی با جلدهای انیمیشن و کارتون ٤٠ برگ ٧٠٠، ٦٠ برگ ٩٠٠ و ٨٠ برگ را ١٢٠٠ تومان می‌فروشیم. مردم بیشتر دفاتری را می‌خرند که جلدهای فانتزی داشته باشد. قیمت این دفاتر هم از حدود ٨٠٠ تومان تا سه، چهار هزار تومان است.
رژه اجناس چینی در نمایندگی فروش دولتی
وارد مغازه‌ای می‌شوم که در آن قسمت بازار به فروشنده لوازم‌التحریر چینی معروف است. جالب است که این مغازه نماینده فروش دفتر دولتی نیز هست.
علاوه بر نوشت افزار، کیف و کفش نیز با ظاهر متنوع و شیک از در و دیوار مغازه آویزان است. فروشنده آنقدر سرش شلوغ است که نمی‌تواند حرف بزند فقط یک کلام می‌گوید قیمت‌ها روی تابلو نوشته شده است.
شرق