این در حالی است که به گفته کارشناسان و فعالان در حوزه زغال‌سنگ حرارتی، ایران با وجود داشتن ذخایر زغال‌سنگ حرارتی قابل قبول، استفاده چندانی از آنها نمی‌کند. نبود بازار مصرفی و متقاضی زغال‌سنگ حرارتی دلیل اصلی ورود نکردن سرمایه‌گذاران به معادن زغال‌سنگ حرارتی است. از طرفی نبود زیرساخت‌های اولیه برای جابه‌جایی زغال‌سنگ تولیدی به بنادر برای خارج کردن آنها از کشور، نبود ثبات در قوانین معدنی و... نیز سبب‌شده تا سرمایه‌گذاران خارجی از ورود به این حوزه خودداری کنند. حال افزایش جهانی قیمت زغال سنگ حرارتی به‌عنوان یک فرصت مناسب برای ورود ایران به بازار جهانی، می‌تواند از طریق تسهیل امور و تامین زیرساخت‌های اولیه زمینه ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه را فراهم کند.
افزایش قیمت زغال‌سنگ حرارتی براساس گزارش‌های منتشر شده، قیمت زغال‌سنگ حرارتی امسال با تحولات بسیاری همراه بوده و روند افزایشی داشته است. دلیل این موضوع کاهش عرضه این کانی از سوی تولیدکنندگان بزرگ و همچنین رشد واردات چین به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کننده این محصول در جهان است. البته روند تغییرات قیمت برای زغال‌سنگ از سال ۲۰۱۱م آغاز شد و در ابتدا با افت ۷۰درصدی روبه‌رو شد که دلیل آن اجرای برنامه مقابله با آلودگی هوای چین بود. در حال حاضر شاهدیم که امسال قیمت زغال‌سنگ بین ۳۰ تا ۶۰درصد افزایش یافته است. حال اینکه افزایش قیمت زغال‌سنگ حرارتی در جهان تا چه اندازه بر بازار تولید و مصرف این کانی در ایران اثرگذار خواهد بود موضوعی است که نظرات مختلفی از سوی کارشناسان و فعالان این بخش به همراه داشته است.
سهم صفر درصدی ایران
از ۷/۵میلیارد تن زغال‌سنگ تولید شده در جهان، به‌طور تقریبی ۷۳درصد آن مربوط به زغال‌سنگ حرارتی است. اما در ایران به‌طور تقریبی زغال‌سنگ حرارتی جایگاهی در تولید نداشته و بخش عمده تولید به زغال‌سنگ کک‌شو معطوف می‌شود. مجری طرح توسعه زغال‌سنگ طبس در این‌باره به صمت گفت: درحال‌حاضر میزان تولید زغال‌سنگ حرارتی در ایران بسیار کم بوده و از سوی فعالان بخش خصوصی انجام می‌شود و بیشترین بخش تولید مربوط به زغال‌سنگ کک شونده است. بنابراین افزایش قیمت زغال‌سنگ حرارتی در بازار جهانی روی تولید این محصول در ایران اثر چندانی نخواهد داشت.
امید فلاح در ادامه گفت: در جهان از زغال‌سنگ حرارتی برای تولید انرژی برق استفاده می‌شود و این افزایش قیمت شاید نشانی از بالارفتن میزان تقاضای زغال‌سنگ حرارتی بوده یا اینکه به‌عنوان یک سوخت جایگزین در برخی از کشورها انتخاب شده که در نهایت منجر به افزایش قیمت این ماده معدنی شده است.
به گفته وی با کاهش عرضه این ماده معدنی در جهان، معادن بسیاری از این ماده معدنی به‌دلیل کاهش قیمت تعطیل شدند و تعداد زیادی از معادن بزرگ نیز میزان تولید خود را کاهش دادند. به همین دلیل با بر هم خوردن عرضه و تقاضا در جهان شاهدیم که قیمت این ماده معدنی در جهان تغییر پیدا کرده و با افزایش روبه‌رو شده است. در این میان ایران بیشتر در حوزه تولید زغال‌سنگ کک‌شو فعال است که آن هم برای صنایع فولادی به کار می‌رود.
مجری طرح توسعه زغال‌سنگ طبس افزود: ایران ذخایر زغال‌سنگ حرارتی بسیاری دارد، با این وجود فعالیتی در این حوزه دیده نمی‌شود. حال این افزایش قیمت زغال‌سنگ حرارتی، می‌تواند فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه باشد اما چون مصرف داخلی این ماده معدنی زیاد نیست، سرمایه‌گذاران تمایلی برای ورود به این بخش ندارند.
فلاح بر این باور است که اگر فرصت مصرف زغال‌سنگ حرارتی در ایران ایجاد شود، زمینه برای فعالیت در معادن این کانی نیز افزایش می‌یابد. زیرا در ایران تنها مصرف‌کننده زغال‌سنگ حرارتی یک نیروگاه برق است که آن هم تاکنون راه‌اندازی نشده و در حد یک طرح باقی مانده است. این درحالی است که اگر این نیروگاه به بهره‌برداری می‌رسید تحول اساسی در بخش زغال‌سنگ حرارتی ایجاد می‌کرد.
فضای امن
درحال‌حاضر کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی در جهان، تولید مواد معدنی را به‌عنوان یکی از راه‌های کسب درآمد انتخاب کرده‌اند. در واقع این کشورها علاوه بر تامین نیاز صنایع داخلی خود، محصولاتی همچون زغال‌سنگ حرارتی را به کشورهای مصرف‌کننده و متقاضی آن صادر می‌کنند.
این در حالی است که تولید و استفاده از این ماده معدنی، به‌دلیل آلودگی‌های زیست‌محیطی، باعث تعطیلی تعداد زیادی از معادن در جهان شده و تولیدکنندگان بزرگ زغال‌سنگ حرارتی را مجبور به کاهش تولید کرده کرده است. با این حال شاهدیم همچنان این ماده معدنی در بازار خریدار دارد و قیمتش روبه افزایش رفته است.
فلاح در این‌باره که آیا امکان صادرات زغال‌سنگ حرارتی ایران وجود دارد نیز اینگونه پاسخ داد: با توجه به اینکه معادن زغال‌سنگ حرارتی کوچک هستند، توانایی لازم برای تامین نیاز کشورهای خارجی به زغال‌سنگ حرارتی آن هم در کوتاه‌مدت وجود ندارند و نمی‌توان چشم‌اندازی برای آن تعریف کرد. از طرفی اگر زمینه مصرف زغال‌سنگ حرارتی در کشور ایجاد نشود تولیدی نیز انجام نخواهد شد. در واقع تعادل در عرضه و تقاضای زغال‌سنگ حرارتی به‌عنوان یک عامل مهم و عامل اصلی فعالیت این معادن در ایران به شمار می‌آید.
وی با تاکید بر داشتن ذخایر قابل قبول در زغال‌سنگ حرارتی گفت: هم‌اکنون سازمان ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی که ذخایر زغال‌سنگ حرارتی را در اختیار دارند با شرکت‌های مختلف اروپایی مذاکره کرده و آنها تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در معادن زغال‌سنگ حرارتی اعلام کرده‌اند.
فلاح افزود: در این میان جلساتی با شرکت‌های خارجی مانند چک، لهستان، چین و اوکراین و... برگزار شده که عمده مشکل و چالش اصلی آنها برای ورود و سرمایه‌گذاری در معادن زغال‌سنگ، شرایط موجود برای صادرات محصولات آنها و نبود بسترهای لازم برای این کار است.
وی بر این باور است که باید فضای امنی برای حضور سرمایه‌گذاران در ایران ایجاد شود تا آنها با اطمینان خاطر منابع مالی خود را به ایران آورده و مشغول کار شوند. در واقع نبود زیرساخت‌های اولیه برای انتقال محصولات به بنادر کشور یا تغییر و نداشتن ثبات در برخی از موارد قانون معدنی سبب شده تا تمایل آنها برای سرمایه‌گذاری در ایران کم شود. به گفته وی زیرا هم‌اکنون ۷۳درصد از بازار زغال‌سنگ دنیا روی زغال‌سنگ حرارتی می‌چرخد اما ایران سهمی در ایران بازار ندارد.
مصرف کک‌شو داخلی است
به گفته مجری طرح توسعه زغال‌سنگ طبس خارجی‌ها در حوزه زغال‌سنگ کک شو نیز وارد نمی‌شوند. زیرا میزان مصرف این نوع از زغال‌سنگ در ایران بیشتر برای مصرف داخلی است و مصرف‌کننده عمده آن تنها یک شرکت یعنی ذوب‌آهن اصفهان بوده و اطمینان خاطری برای دریافت بهای زغال‌سنگ تولید شده برای تولیدکننده وجود ندارد؛ در نتیجه تمایلی برای ورود به این حوزه نخواهند داشت.
صمت