نشست دیروز سران اوپک: موفق بودیم، یا به تب راضی شدیم؟نفت، گاز و پتروشیمی 

نشست دیروز اوپک شاید یکی از مهمترین اجلاسهای این سازمان در سالهای اخیر بود. وضعیت وخیم اقتصاد جهان و به ویژه اروپا، تحریم نفتی و مالی ایران و نوسانات کاهشی شدید قیمت نفت به این اجلاس و بحث های آن حساسیت خاصی بخشیده بود.

از همان ابتدای اجلاس، سخنان و مصاحبه های وزیران و نمایندگان کشورهای عضو حاکی از آن بود که همگی بر یک موضوع توافق دارند: سهمیه 30 میلیون بشکه در روز. حتی وزیر نفت کشوری مانند کویت که خود از اولین کسانی بود که پس از شروع جنگ داخلی در لیبی افزایش تولید بیش از سهمیه را در دستور کار قرار داده بود، صحبت از پایبندی به سهمیه تولید 30 میلیون میکرد. جالب تر آنکه برخلاف تصور که گفته میشد عربستان، کویت و امارات در یک جبهه قرار خواهند گرفت، مواضع ایران، کویت، لیبی و امارات برای تعیین 30 میلیون بشکه در روز به شدت به هم نزدیک بود و دیروز کمترین خبری از عربستان و نمایندگانش شنیده میشد.

همچنین در سخنان دیروز، تنها نمایندگان کشور الجزایر بودند که به شدت از سقوط قیمتها شکایت کرده، از تحریم نفتی ایران انتقاد کردند و خواهان کاهش سهمیه برای کنترل قیمت ها بودند. وزیر نفت کشورمان نیز در سخنان خود در سمینار بین المللی، از تحریم نفتی ایران انتقاد کرد و آن را به زیان اقتصاد جهانی و ثبات بازار خواند.

نتیجه نشست جالب بود. هرچند اعضا در نهایت به حفط سهمیه 30 میلیون بشکه در روز، یعنی سهمیه توافق شده قبلی رای دادند اما سخن از این به میان آمد که اضافه تولید کشورهایی مانند عربستان قطع شود تا به سقف سهمیه تعیین شده بازگردد. همچنین قرار بر آن شد که اعضا در صورت کاهش قیمت نفت به زیر 90 دلار مجددا تشکیل جلسه دهند. تعیین دبیر کل نیز که نیازمند توافق کلی همه اعضا بود، نتیجه ای نداشت و به نشست بعد موکول شد. همزمان با این تصمیمات بازار واکنش نشان داد و قیمت نفت افزایش یافت. اما اینها برای ایران به چه معنی میتواند باشد؟

 

 

از یک رویکرد رضایتمندانه، باید گفت نشست دیروز اوپک برای ایران نشستی پربار بود. نزدیک بودن مواضع ایران و کشورهایی چون کویت و امارات، که همواره از سیاستهای عربستان سعودی پیروی و حمایت میکردند، در نوع خود یک اتفاق جالب بود و نشان میداد که وضعیت نشست، به هردلیلی از جمله کاربست دیپلماسی خلاق یا عدم رضایت کلی اعضا از وضعیت نفت، به نفع ایران است.

تعیین سهمیه قبلی برای ماههای آتی، یعنی 30 میلیون بشکه در روز هرچند در واقع تغییر ایدآلی برای ایران نبود، اما یک معنی اساسی و یک پیروزی بزرگ برای ایران محسوب میشود: معنی این اتفاق این بود که عربستان که دیروز به شدت منزوی مینمود، اجبار به کاهش تولید خود تا سقف 30 میلیون شده است. این یعنی حدو 1.6 تا 2 میلیون اضافه تولیدی که طی ماههای گذشته به شدت قیمت نفت را سرکوب کرده بود باید از بازار خارج شود.

این یعنی تثبیت قیمت ها در مرز 95 تا 100 دلار. برای ایران این یک دستاورد بزرگ بود. زیرا نباید فراموش کرد که تا همینجا نیز، یعنی با نفت معادل 95 دلار، قیمت نفت بسیار بیشتر از 85 دلاری است که برای بودجه 91 تعیین شده. رستم قاسمی نیز با آگاهی از این امر، دیروز چند بار به خبرنگاران گفته بود که ایران خواهان بازگشت به سهمیه 30 میلیونی است و از قیمت ها تامرز 100 دلار حمایت میکند.

از سویی هرچند تعیین دبیرکل به اجلاس بعدی موکول شد، باید گفت حداقل عربستان دریافت که همانقدر که ایده ها و سیاستهایش در بین اعضا مهجور است، نامزدش برای دبیرکلی نیز میتواند مهجور باشد. ضمن آنکه تعیین دبیرکل، شاید دیروز کم اهمیت ترین موضوع این اجلاس نیز بود.

در نتیجه باید گفت، ایران در این اجلاس دستاورد بزرگی داشت، اعم از همراه شدن کشورهایی که تا پیش از این یار غار عربستان بودند با ایران، تا اجبار عربستان به بازگشت به نظام سهمیه ها و کاهش تولید. واکنش بازار و افزایش قیمت ها بلافاصله بعد از انتشار اخبار اجلاس نیز شاهدی بر موفقیت ایران بود.

 

 

اما با کمی تغییر زاویه دید، میتوان گفت اجلاس دیروز برای ایران دستاورد چندانی نیز در پی نداشته است! روزهای قبل از اجلاس تحلیلگران و کارشناسان چنان از مواضع پرتنش ایران و عربستان سخن میگفتند که متفق القول همگی بر این باور بودند ایران برای کاهش سهمیه تولید جبهه بندی کرده است. درواقع تن دادن به نظام سهمیه تولید 30 میلیون بشکه در روز آخرین خاکریزی بود که ایران میتوانست پشت آن سنگر بگیرد، نه اولین.

نگاهی به تاریخچه نوسانات قیمت در 6 ماهه گذشته نشان میدهد که ایران چه فرصتی را از دست داده است: قیمتی که از مرز 90 دلار شروع شد و با بالا گرفتن تنشهای سیاسی در منطقه – لیبی، سوریه و بعد هم ایران و تهدید نظامی و احتمال بسته شدن تنگه هرمز و تحریم نفتی و ...- به 124 دلار در هربشکه رسید. تنها بعد از دوماه قیمتها چنان سقوط کرد که به 109 دلار رسید و بعد از آن سقوط قیمت، جزئی از روزمره های نفت اوپک بود. تا جایی که 94 دلار و 23 سنت آخرین قیمت قبل از اجلاس شد!

هرچند این قیمت نیر برای ایران میتواند راضی کننده باشد، اما واقعیت آن است که در شرایط فعلی این قیمت میتوانست بیشتر از این هم باشد. اگر پاسخ شما این است که: بازار که از قبل بحران اقتصادی تقاضای اندکی دارد کشش قیمتی بالای 100 دلار را نداشته و ذخایر جهانی کاملا تکمیل هستند، پس کاهش قیمت طبیعی است، آنوقت سخن ما این است که دقیقا به علت همین بحران اقتصادی و ذخایر عظیم جهانی است که ایران میتوانست و میبایست برای قیمتی بیش از این تلاش کند.

توضیح آنکه کاهش تقاضا در بازار تنها ناشی از رکود اقتصاد جهانی نیست، بلکه بخش اعظمی از این کاهش تقاضا ناشی از بار روانی این امر است که ذخایر جهانی تکمیل هستند! از دیدگاه غرب عربستان به اندازه ای نفت به بازار تزریق میکند که نباید نگرانی از بابت کمبود عرضه داشت. کافی است نگاهی به تحلیلهای رسانه های غربی در یک ماه گذشته بیندازیم تا واقعیت این امر را دریابیم.

از سویی اگر بازار به علت رکود و بحران اقتصادی تقاضایی برای نفت ندارد، پس اضافه تولید کشورهایی چون عربستان، آنهم به میزان 2 میلیون بشکه در روز به چه علت بوده است؟ بازهم فراموش نکنیم که این افزایش تولید مهمترین عامل کاهش قیمت بوده است. ایران میتوانست با چانه زنی برای سهمیه ای کمتر از 30 میلیون بشکه آرامش خاطری که بازار از قبل تولید کافی نفت دارد را برهم زده و به قیمتی در حدود 110 دلار راضی شود و نه 100 دلار.

البته در این میان مسلما کشورهای عضو با این امر مخالفت میکردند اما، فراموش نکنیم کشورهایی همچون الجزایر و آنگولا نیز بودند که خواهان افزایش قیمت و کاهش تولید بوده و هستند. حداقل دیپلماسی ایران در این میان میتوانست بیش از این فعال و موفق باشد.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد از اهمیت بیشتری برخوردار است. هرچند اعضا به سهمیه 30 میلیون بشکه رضایت دادند و قرار شد اضافه تولید اعضایی همچون عربستان قطع شود، باید پرسید: مگر همین سهمیه 30 میلیون بشکه در روز نبود که عربستان از آن تخطی کرد؟ مگر عربستان و کشورهایی همچون کویت و امارات چقدر سابقه پایبندی به سهمیه تعیین شده را دارند؟ کافی است نگاهی به سابقه تولید این کشورها بیندازیم تا پاسخ را دریافت کنیم.

دیروز در میان تحلیلها از نشست اوپک یک تحلیل بسیار جالب توجه بود. فایننشیال تایمز با اشاره به تصمیمات دیروز اوپک به زیبایی و البته با رضایت نوشته بود که این احتمال وجود دارد که عربستان بازهم به این سهمیه تعیین شده پایبند نماند! این تحلیلی بود که به سرعت چندین رسانه خبری دیگر از جمله وال استریت ژورنال و نزدک نیز به آن رسیده بودند.

بنابراین میتوان دریافت ایران متحمل چه زیان بزرگی شده. باید قبول کرد که عربستان، با اضافه تولید 1.6 میلیون بشکه ای در روز طی ماههای گذشته، کشورهای عضو را به مرگ گرفت، تا در نهایت به تب راضی شوند. رستم قاسمی و هانی حسین، وزیر نفت کویت دیروز در مصاحبه ای گفتند: اگر قیمت ها همچنان کاهش داشته باشد اوپک مجددا اجلاس خواهد داشت. هرچند این جمله یک وجه اخطاری دارد، اما وجه دیگر آن این است که حداقل این دو، احتمال کاهش مجدد قیمت نفت را میدهند!

از یک نگاه نقادانه و بد بینانه ایران دیروز تنها برای حفظ دارایی قبلیش مذاکره کرد. هرچند آن را بدست آورد، اما واقعیت آن است که دستاوردی نامطمئن است و ایران میتوانست بیش از آن را بدست آورد.

درواقع نشست دیروز برای ما، دوجنبه داشت: اگر به این نشست با این دید رفته بودیم که دارایی از دست رفته قبلی را بدست آوریم و به قیمت 95 دلار رضایت داشتیم، کاملا موفق بودیم و پیروزی ایران مسجل است. اما اگر با این دید رفته بودیم که از فرصت پیش آمده در بازار و اقتصاد جهانی استفاده کنیم و قیمت را بالای 100 دلار برسانیم و از آینده نظام سهمیه بندی نیز مطمئن باشیم، باید گفت دستاوردی نداشتیم و عربستان کشوری نیست که به این سهمیه ها پایبند باشد.

 

تابناک