از این‌رو بازار قراضه فولادی یکی از بازارهای مهم جهانی به‌شمار می‌رود که هر روز بر اهمیت آن اضافه می‌شود. سهولت استفاده، سرمایه‌گذاری پایین‌تر، تسلط بر مواد اولیه ورودی، ارزش‌افزوده بالا، نیاز به انرژی کمتر، استراتژیک بودن و نبود جایگزین برای آن، بومی بودن تولید، جمع‌آوری و تفکیک و بسیاری از ویژگی‌های دیگر، بازار قراضه را به یکی از مهم‌ترین بازارهای جهانی مبدل کرده است.
با وجود مزیت‌های یادشده کشورهای اروپایی مدتی است چرخه استفاده از فلزات را در داخل کشورها و اتحادیه اروپا تکمیل کرده‌اند و فقط ممکن است به‌طور تصادفی ضایعات خود را در بازارهای جهانی بفروشند. بنابراین خودروسازان این کشورها بزرگترین مراکز بازیافت را ایجاد کرده‌اند.
صرفه اقتصادی قراضه
بازیافت و بازگشت مجدد هر یک تن قراضه در چرخه تولید فولاد سبب صرفه‌جویی حداقل ۱۱۳۴کیلوگرم سنگ‌آهن و ۶۳۵کیلوگرم کک و ۵۵کیلوگرم آهک می‌شود. در عین حال این امر باعث صرفه‌جویی ۷۵درصدی در مصرف انرژی به‌کار گرفته‌شده در تولید هر تن فولاد و نیز کاهش زمان تولید خواهد شد. با توجه به صرفه اقتصادی که بازار قراضه آهن می‌تواند به همراه داشته باشد، سازمان‌دهی این بازار می‌تواند یکی از ضروریات به‌شمار رود.
درباره اوضاع بازار قراضه در ایران، بهادر احرامیان عضو انجمن فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازیافت قراضه آهن در ایران چندان سازمان‌دهی‌شده نیست و در حال حاضر نیز کماکان به روش‌های سنتی به جمع‌آوری و بازیافت آن پرداخته می‌شود و کماکان حالت صنعتی و مکانیزه به خود نگرفته است.
احرامیان در ادامه یادآور شد: درباره روش جمع‌آوری قراضه نیز باید اذعان کرد که این بازار به کلی به روش سنتی عمل می‌کند. وی با اشاره به اینکه تامین قراضه سالانه در ایران حدود ۵/۲ تا ۳ میلیون تن در سال است و چندان قابل توجه نیست، گفت: مسائلی که باعث بی‌توجهی به بازیافت قراضه شده، وجود سوخت ارزان در کشور است، بنابراین از نظر اقتصادی قراضه در سطح کوچک جمع‌آوری شده و به قراضه کلان چندان توجهی نمی‌شود. البته این موضوع بیشتر از این نشأت می‌گیرد که حمل‌ونقل قراضه‌های کوچک و خردشده به نسبت راحت‌تر و ارزان‌تر است. این عضو انجمن فولاد ایران در ادامه خاطرنشان کرد: ارزان بودن نیروی کار در کشور ما نیز در این زمینه بی‌تاثیر نیست. در حال حاضر به‌خاطر ارزان بودن نیروی کار حتی قراضه‌های بزرگ نیز دستی به ماشین‌ها حمل می‌شود و به لحاظ اقتصادی توجیه دارد.
احرامیان در پاسخ به این پرسش که برای ساماندهی ماشین‌های فرسوده چه راهکارهایی اندیشیده شده است، خاطرنشان کرد: بیشتر خودروهای فرسوده در کشور با همکاری دو شرکت سازمان‌دهی می‌شوند که دستگاه‌های ماشین خردکن آنها توانایی این را دارند که این خودروها را خرد کرده و ساماندهی کنند. اما این دو کارخانه نیز با محدودیت‌های قانونی و مقرراتی که برای‌شان در نظر گرفته‌اند، چندان ساماندهی نشده‌اند.
وی درنهایت درباره سازمان‌دهی بازیافت قراضه در ایران عنوان کرد: در وهله نخست باید به سمتی پیش برویم که با روش‌هایی که با محیط‌زیست هماهنگی بیشتری دارند، گام برداریم، چراکه ضایعات فلزی برای جابه‌جایی یا دفع با آلودگی محیط‌زیست همراه هستند، از این‌رو در گام نخست باید به سمت مکانیزه شدن با توجه به کمترین میزان آلودگی زیست‌محیطی پیش برویم. چراکه اوراق کردن قراضه‌ها با دست همراه با آلودگی محیط‌زیستی بسیار است، درحالی‌که مکانیزه کردن این روش می‌تواند با آلودگی کمتری همراه باشد.
نبود نظارت بر عملکرد واحدهای خرد قراضه
یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار قراضه در ایران نبود نظارت بر عملکرد واحدهای خرد در این بازار است. در این زمینه رییس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان‌رضوی با تاکید بر لزوم صنعتی کردن بازیافت آهن قراضه در کشور، مشکلاتی که صنایع فولاد به‌واسطه قراضه نامرغوب به آن دچارند را ناشی از نبود نظارت بر عملکرد واحدهای خرد تفکیک عنوان کرد.
علیرضا اشرف عنوان کرد: واقعیت این است که روش سنتی بازیافت فلزات در ایران، از نظر کیفی و کمی جوابگوی نیاز فعلی صنعت فولاد نیست. وی ادامه داد: برای ساماندهی این روند باید تعاونی‌ها یا واحدهای صنعتی پیشرفته‌ای از سوی همین صنایع فولادی فعال در استان ایجاد شود تا قراضه مناسب فولادسازهای این منطقه تامین شود. صنایع فولادی فعال استان باید طرحی جامع با چاشنی راهکارهای عملیاتی ارائه کنند تا بتوان از آن به‌عنوان یک الگوی کشوری برای ساماندهی روند تفکیک این ماده اولیه مورد نیاز این صنایع بهره برد.
اشرف خاطرنشان کرد: در نتیجه با صنعتی کردن بازیافت خودروهای فرسوده علاوه بر اینکه می‌توان قراضه مناسب و کافی برای صنعت فولاد فراهم کرد، می‌شود این صنعت را در مسیر صحیح عرضه و تقاضا قرار داد و به‌سرعت گام بزرگی در راستای پاکسازی محیط‌زیست در کشور برداشت.
مشکلات محیط‌زیستی مصرف قراضه نامرغوب
همچنین شهرام صابر طهرانی، مدیر پژوهش و توانمندسازی مجتمع فولاد خراسان‌رضوی، با اشاره به تاثیر قراضه نامرغوب بر عملکرد تولید فولاد مذاب با نگاهی به شرایط زیست‌محیطی عنوان کرد: قراضه فولاد به عنوان یک ماده اولیه صنایع فولاد در تجارت بین‌الملل نقش و اهمیت زیادی پیدا کرده است. در این میان کیفیت قراضه، نقش مهمی را ایفا می‌کند، چنان‌که استفاده از قراضه تمیز به کاهش قابل ملاحظه مصرف انرژی و جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌انجامد.
وی اضافه کرد: متاسفانه در صنعت بازیافت فلزات از روش در اصطلاح دستی استفاده می‌شود که همین امر به واسطه احراز نشدن شرایط زیست‌محیطی، آلودگی‌هایی را در این بخش رقم زده است. آگاهی نداشتن نسبت به نحوه عملکرد بازیافت صنعتی، باعث شده ضایعات فلزی کافی در بازار ایران در دسترس نباشد و چرخه عرضه و تقاضای معیوب، صنایع بزرگ را ناگزیر از مصرف محصولاتی در این بخش می‌کند که کیفیت پایینی دارند.
سخن آخر...
در هر صورت با وجود میزان قراضه‌هایی که در سطح کشور وجود دارد، می‌طلبد که بیش از پیش به فکر صنعت بازیافت در کشور بود، چراکه اگر به این بخش مغفول، مسئولان نگاه حمایت‌گرایانه‌ای داشته باشند، صنعت بازیافت آهن می‌تواند بیش از پیش ارتقا یابد تا در این زمینه هم در سطح اشتغال و هم رفع مشکلات صنعت فولاد کمک قابل‌توجهی داشته باشد.
صمت