کارشناسان معتقدند فقدان زیرساخت‌های مناسب گردشگری، هزینه‌های بالا به نسبت خدمات موجود و همچنین واقعی نبودن نرخ ارز عواملی هستند که ایرانی‌های بیشتری سفرهای خارجی را به سفرهای داخلی ترجیح دهند. در این میان یکی از عواملی که تورگردان‌ها برای بالا‌بودن قیمت تورها اعلام می‌کنند، هزینه بالای خدمات حملونقل بین شهری و هوایی در ایران است.
چند سالی است، سفر به ترکیه، ارمنستان و امارات در ایام نوروز باب شده است و بازار سفر به تایلند و مالزی و سنگاپور نیز رونق دارد، ایران با هزاران جاذبه گردشگری همواره از میلیون‌ها تومان ارز که برای سفرهای خارجی هزینه و از کشور خارج میشود، بی‌نصیب می‌ماند. این در حالی است که به روایت آمار تورهای گردشگری داخلی برای قشر متوسط و ضعیف یا آنقدر گران است که عطای سفرداخلی را به لقایش می‌بخشند و اگر هم با قرض و پس‌انداز قصد سفر داشته باشند، ترجیح می‌دهند با همان هزینه‌ها یا کمی بیشتر به سیر و سیاحت کشورهای همسایه بپردازند. یا امکانات نسبت به هزینه کرد‌ها آنقدر پایین است که بسیاری ترجیح می‌دهند یا سفر نروند یا چادر مسافرتی خود را برداشته و راهی سفر شوند. به این ترتیب است که کسی سراغ تورهای گردشگری داخلی نمی‌رود. این روز‌ها گرانی سفر هوایی و بلیت هواپیما، نرخ بلیت قطار و گرانی هتل و تورهای تفریحی و حتی گرانی خودرو مزید بر علت شده تا بسیاری از خانوارهای ایرانی قید سفر را بزنند، چرا که به‌عنوان مثال یک سفر ساده سه روزه از تهران به ساحل دریای خزر برای یک خانواده چهار نفره با احتساب هزینه بنزین یا تهیه بلیت اتوبوس یا کرایه تاکسی، اجاره خانه‌ای برای ماندن و خورد و خوراک نزدیک به دو‌میلیون تومان می‌رسد. براساس جدیدترین آماری که از سوی معاونت گردشگری کشور اعلام شده در سال گذشته ۹میلیون و ۱۹۶هزار و ۱۴۰ ایرانی به دیگر کشورها سفر کرده‌اند، آماری که بار دیگر توجه‌ها را به سه عامل اساسی غیرواقعی‌بودن نرخ ارز، فقدان زیرساخت‌های مناسب گردشگری و هزینه‌های بالای سفرهای داخلی به نسبت خدمات موجود جلب می‌کند. به گزارش ایسنا، این آمار را مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری اعلام کرده و گفته است: در پنج ماه نخست امسال نیز سه‌میلیون و ۴۷۴هزار و ۶۹۲ نفر به خارج از کشور سفر کرده‌اند که این تعداد در مدت زمان مشابه سال گذشته، دو‌میلیون و ۸۷۵هزار و ۲۰۳ نفر بوده است؛ آماری که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، رشد ۹/۲۰درصدی را نشان می‌دهد. این درحالی است که طبق آمارهای بانک جهانی، در سال ۲۰۱۵ نیز بالغ بر شش‌میلیون و ۶۲۰هزار نفر و در سال ۲۰۱۴ نیز هفت‌میلیون و ۶۹۸هزار ایرانی به خارج از کشور سفر کرده‌اند.
اهمیت گردشگری داخلی
کشورهای جهان در کنار توجه ویژه به بازاریابی برای توریسم بین‌المللی، گردشگری داخلی را نیز از یاد نبرده‌اند. سفرهای داخلی شهروندان در سراسر دنیا رونق دارد. آمارها نشان می‌دهد در تمام کشورها، درآمد حاصل از سفرهای داخلی بیش از درآمد توریسم خارجی است تا آن اندازه که کارشناسان معتقدند قطار پویای صنعت توریسم، بدون سفرهای داخلی از حرکت باز خواهد ایستاد. به همین سبب است که گردشگری داخلی (Domestic Tourism) به مفهومی مهم در صنعت توریسم تبدیل شده و کشورهای مختلف برای رونق‌بخشیدن به آن استراتژی‌های بلندمدت جدی تدوین می‌کنند. بنا به گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری در سال 2016 سهم صنعت سفر در GDP جهان 1/2درصد یعنی هفت‌هزار و 613میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی میشود در سال جاری میلادی 3/6درصد افزایش یابد. سهم کل سفر و گردشگری در اشتغال جهان (از جمله اشتغال غیرمستقیم) 9/6درصد کل مشاغل (بیش از 292میلیون شغل) بوده است که پیش‌بینی میشود تا سال 2027 با 2/5درصد رشد به بیش از 11/1درصد کل اشتغال جهان برسد. آمارها در مورد ایران هم حرف‌هایی برای گفتن دارد. گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری نشان می‌دهد سهم کلی صنعت توریسم در GDP ایران نزدیک به 31/5میلیارد دلار یا 7/7درصد GDP بوده و پیش‌بینی میشود تا سال 2027، به 7/3درصد برسد. نکته قابل تامل آنکه در سال 2016، 79/8درصد GDP سفر و گردشگری در ایران از سفرهای داخلی تامین شده، در حالی که تنها 2/2درصد حاصل هزینه گردشگران خارجی بوده است. این نشان می‌دهد گردشگری داخلی فرصت‌های بیشتری برای اقتصاد کشور فراهم می‌کند. فرصت‌هایی که بی‌توجهی به آن، طبق پیش‌بینی شورای جهانی سفر و گردشگری می‌تواند در 10 سال آینده به کاهش سهم این صنعت در تولید ناخالص داخلی کشور منجر شود.
هزینه سفر، مانعی برای توسعه گردشگری
همان‌طور که گفته شد یکی از موانع رونق گردشگری داخلی در ایران هزینه‌های سفر است. به‌طور معمول، مسافران مقاصدی را برای سفر انتخاب می‌کنند که نزدیک باشد، و هزینه اقامت در آنها رقابت‌پذیر. این در حالی است که یک سفر داخلی با هواپیما و اقامت در یک هتل نه‌چندان باکیفیت، گاهی معادل یک سفر خارجی به کشورهای همجوار هزینه برمی‌دارد. عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر گردشگری استان تهران در این رابطه گفته است: در حالی که هزینه سفر به کشور گرجستان ۵۰۰ الی ۶۰۰هزار تومان میشود، بلیت رفت و برگشت برای چابهار۷۰۰هزار تومان است، قیمت تمام شده محصولات گردشگری در ایران بالاست و نهایتا یک بسته سفر دو‌میلیون تومان هزینه برای گردشگر داخلی را دربردارد. نه اینکه اینها قیمت‌های کاذب و بالایی باشد، بلکه قیمت تمام شده محصولات گردشگری در ایران بالاست. امیرپویان رفیع شاد افزود: در مورد گردشگر داخلی این معضل را داریم که معمولا پیک سفر تنها به ایام نوروز و قسمتی از تابستان و نه تمام ایام تابستان محدود میشود. علیرضا کاظمی وفا، مدیر اجرایی اتحادیه هتل و هتل‌آپارتمان‌های استان تهران نیز با اشاره به رکود در هتل‌ها ابراز داشت: الان رکود عجیبی بر سیستم هتلی ما حاکم شده است و لازم است حاکمیت به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند.
2 راهکار برای ارزان شدن سفر
با توجه به بالا‌بودن هزینه گردشگری داخلی در ایران رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درباره برنامه‌های این سازمان برای توسعه گردشگری داخلی و ارزان‌قیمت اظهار داشت: گران‌بودن و هزینه‌های بالای تمام‌شده حوزه گردشگری یکی از چالش‌های پیش رو است، البته در حال تلاش هستیم که این قیمت‌ها را با تمهیدات ویژه‌ای کنترل کنیم و بین ایام پرگردشگر و کم‌گردشگر تفاوت قائل شویم. علی‌اصغر مونسان افزود: در همه‌جای دنیا در ایام پرگردشگر هزینه‌ها بالاست و بسته‌های گردشگری گران است، اما ایام کم‌گردشگر نیز برای کسانی که می‌خواهند سفر ارزان‌تری داشته باشند، وجود دارد. او ادامه داد: متاسفانه این مساله چندان در کشور ما رعایت نمی‌شود و در تمام ایام سال معمولا قیمت‌ها یکنواخت است. همچنین زنجیره گردشگری فقط منوط به سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیست و بخش‌های مختلفی نظیر قیمت ارز، قیمت ویزا، حملونقل و... در این زنجیره دخیل هستند که می‌توانند بر قیمت تمام‌شده اثر بگذارند، در نتیجه همه باید کمک کنند تا بتوان این قیمت را کنترل کرد. مونسان عنوان کرد: البته تمهیداتی نیز برای پایین‌تر آمدن قیمت گردشگری در کشور اندیشه شده است. موج طبیعت‌گردی در دنیا ایجاد شده و طبیعت‌گردی در دنیا در حال رشد است، در داخل کشور ما نیز همین‌طور است. خوشبختانه توانستیم با ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم کمبود فضا را جبران کنیم و هم قیمت‌تمام شده را کنترل کنیم. بوم‌گردی ارزان یکی از موضوعاتی است که می‌تواند به سفر ارزان کمک کند. او تصریح کرد: همچنین حملونقل ریلی به کمک حوزه گردشگری آمده زیرا شاید بلیت‌های هوایی بخشی از سفر گران به‌ویژه در ایام پرگردشگر را تشکیل می‌دهند. قطارهای گردشگری، موضوع زیبایی دارند که در آن فقط رسیدن به مقصد مهم نیست و کل مسیر می‌تواند مسیر گردشگری باشد. همچنین این قطارهای گردشگری تنوع خوب و قیمت مناسب‌تری دارند و خوشبختانه کم‌کم مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
آرمان