یژن بیدآباد درخصوص جزئیات طرح بانکداری مشارکت در سود و زیان یا P.L.S که در طرح تحول اقتصادی مورد توجه قرار گرفته اظهار داشت: طرح بانکداری راستین از اوایل دهه 1380 به عنوان تحقیقات نظری در پژوهکده پولی و بانکی مطرح شد.

وی افزود: در سال 86 بانک ملی علاقه‌مند به پیاده‌سازی این طرح شد و از آن زمان تاکنون به صورت مداوم در اداره تحقیقات و برنامه‌ریزی بانک ملی این طرح پیگیری شد و نهایتاً در سال 89 اولین شعبه بانکداری مشارکت در سود و زیان راستین در یکی از شعب بانک ملی افتتاح شد.

این عضو کارگروه طرح تحول بانکی تصریح کرد: در آن زمان اولین قدم برای تحقق این نوع بانکداری برداشته شد؛ به دلیل اینکه دستاوردهای این نوع بانکداری به شدت زیاد بود تصمیم گرفتیم تا نسبت به تنظیم مقررات لازم برای این نوع بانکداری، آیین‌نامه اجرایی و مقررات لازم برای اجرای آن تدوین شود.

وی ادامه داد: بعد از تشکیل 82  جلسه کارشناسی حقوقی در بانک ملی لایحه قانونی بانکداری راستین و پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی آن تدوین شد که در ماه گذشته تقدیم کارگروه طرح تحول بانکی شد.

این اقتصاددان با بیان اینکه مقدمات این طرح در سال گذشته به کارگروه طرح تحول بانکی تقدیم شده بود، گفت: این طرح در جلسات متعددی بحث و بررسی شد اما لایحه و آیین‌نامه از قبل تدوین شده بود؛ به دلیل اینکه کار کارشناسی زیادی روی آن انجام گرفته بود نیازی‌های عملیاتی کارگروه را برآورده می‌ساخت و در نهایت مورد توجه کارگروه قرار گرفت و امیدواریم در مراحل بعد از آن استفاده شود.

*اصلاحات طرح مشارکت در سود، زیان بازار سرمایه را هم اصلاح می‌کند

وی در مورد جزئیات این طرح گفت: از منظر نظری، بانکداری راستین بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی را با هم دارد به گونه‌ای که ضمن اصلاح نظام بانکی بازار‌های پول و سرمایه را اصلاح خواهد کرد؛ در بانکداری مشارکتی فعالیت‌هایی در کشورهای زیادی اجرایی شد تا این نحو بانکداری تدوین شود ولی به دلیل پیچیدگی کار اغلب بانک هایی که بانکداری مشارکتی را اجرا می‌کردند در نیمه راه از آن کناره گیری کرده و به راه استفاده از ربا بر می‌گشتند.

*طراحی 100 اصل عملیاتی بانکداری اسلامی

بیدآباد افزود: در بانکداری راستین همه مسائل و مشکلات بانکداری کشور مورد توجه قرار گرفت و با توجه به اصول بانکداری اسلامی که نزدیک به 100 اصل عملیاتی است و تمامی آموزه‌های اسلامی و اخلاقی را با توجه به فناوری‌های روز مورد توجه قرار می‌د‌هد، استفاده شد.

وی با بیان اینکه طرح ارائه شده در دو بخش لایحه قانونی و آیین‌نامه اجرایی بانکداری اسلامی است، افزود: در لایحه قانونی ضمن اصلاح عقود قبلی و همچنین معیار‌ها و نهادهای مالی جدید چند اصل به عنوان عقود جدید در سطح عقود معین مطرح شده و چنانچه این عقود و ضوابط اجرایی شود می‌تواند بسیاری از مشکلات عملیات بانک ها را اصلاح کند.

*فعالیت بانک به عنوان واسطه وجوه

این اقتصاددان تصریح کرد: در بانکداری راستین بانک‌ها به عنوان واسطه وجوه بین مجری و سپرده‌گذار فعالیت می‌کنند و در نتیجه بانک از حاشیه سود تسهیلات پرداختی و سپرده سود نمی‌برد بلکه از ارائه خدمات مدیریت سرمایه برای سپرده‌گذار منفعت برای خود ایجاد می‌کند.

به گفته وی، در این نوع بانکداری قراردادها صوری نیست و برنامه‌ای که به بانک ارائه باید پاسخگوی آن باشد و عدم پاسخگویی وی منجر به خسارت‌هایی برای فرد می‌شود.

*طراحی نهادهای جدید مالی

بیدآباد افزود: در بانکداری راستین واحدهای جدیدی تحت عنوان ارزیاب و امین وارد فعالیت‌های بانکی می‌شوند که این واحدها نظارت بر حسن اجرای عملیات بانکی را دارد. همچنین زیر سیستم‌های متعددی طراحی شده که هرکدام از آنها وظیفه خاصی را به عهده دارد که موجب می‌شود انواع روش‌ها و ابزارهای بانکداری اسلامی در آن قالب ارائه شود.

وی با ذکر مثالی در این باره گفت: در بخش "تأمین شخصی راستین" براساس مفاد 26 و 31 قانون برنامه پنجم توسعه شرایط تأسیس صندوق‌های مستمری خصوصی و دولتی را طبق ضوابط بانکداری و قوانین حاکم بر بیمه تأمین اجتماعی ایجاد می‌کند که عملاً معضل و مشکلات فعلی سیستم تأمین اجتماعی را تعیین می‌کند.

عضو کارگروه طرح تحول بانکی افزود: زیر سیستم تکافل اجتماعی راستین، بخشی است که در آن اشخاص خیر می‌توانند منابع خود را برای امور خیریه عام‌المنفعه نزد بانک سپرده‌گذاری کنند تا بانک منافع و اصل منابع فرد را در قالب بیمه‌های تکافل اجتماعی از طریق حواله یا به تقاضای شخص خریدار به طور بلاعوض یا به صورت قرض دراختیار افراد فقیر قرار دهد.

به گفته وی، این زیر سیستم معضلات فعلی بخش‌های قرض‌الحسنه و همچنین سیستم‌های موجود حمایتی را نیز مرتفع می‌سازد.

*28 ابزار مالی جدید در بانکداری راستین

بیدآباد تصریح کرد: در بانکداری راستین 28 گواهی جدید به عنوان ابزارهای مالی جدید تعریف شده که این گواهی‌ها در سیستم بازار گواهی راستین به صورت اینترنتی قابل خرید و فروش است؛ این گواهی‌ها به عنوان ابزار مالی جدید به گونه‌ای طراحی شده که هر کسی بتواند اقدام به خرید این گواهی‌‌ها نموده و منابع خارجی را وارد فعالیت‌های اقتصادی داخلی کند و این موضوع سبب خواهد شد که فعالیت‌های بین‌المللی جذب سرمایه به راحتی در کشور انجام شود بدون آنکه مشکلات و معضلات فعلی جذب سرمایه را داشته باشد.

*اوراق قرضه اسلامی می‌شود

وی با بیان اینکه اوراقی تحت عنوان اوراق مبادله راستین طراحی شده است، گفت: این اوراق می‌تواند به راحتی جایگزین اوراق قرضه شود که قانون عملیات بانکداری بدون ربا، آنها را ربوی شناخت و از دور خارج کرد؛ عدم وجود اوراق قرضه به منزله نبود ابزار کافی دولت و بانک مرکزی برای تنظیم سیاست‌های مالی و پولی کشور است.

این استاد دانشگاه گفت: از طرفی اوراق مبادله راستین می‌تواند فعالیت‌‌های تجاری، تخصصی و توسعه‌ای را پوشش دهد و می‌تواند نیاز بانک‌ها را در شرایط بدون ربا فراهم آورد؛ از طرف دیگر بانک‌ها می‌توانند با درخواست اشخاص اقدام به انتشار اوراق مبادله راستین نمایند و این موضوع به معنی تأمین مالی شرکت‌ها و بنگاه‌های داخلی تأثیر بسزایی در بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که تفاوت این اوراق قرضه با اوراق قرضه رایج در کشورهای غربی چیست؟ گفت: اوراق مبادله راستین تبادل دو دارایی برای مدتی معین بین دو فرد است؛ به عنوان مثال استفاده از دارایی نفر دوم توسط نفر اول برای مدتی معین در قبال همین استفاده برای نفر اول در همان مدت است.

بیدآباد تصریح کرد: این اقدام به معنای مبادله استفاده از منابع طرفین است و در نتیجه بدون آنکه نرخ بهره وارد عملیات مالی شود، شرایط تأمین مالی را فراهم می‌کند.

* مشارکت در سود و زیان در قالب عقود 7 گانه

وی با اشاره به بخش‌های دیگر این نوع بانکداری گفت: یکی از این ویژگی‌ها زیرسیستم مشارکت در سود و زیان است که از جمله آنها تأمین مالی جعاله، مضاربه، مقاسطه، اجاره، امانی و همچنین تأمین شخصی راستین و تکافل اجتماعی است. هرکدام از این زیرسیستم‌ها برای تأمین نیازهای مختلف بانکی طراحی شده است که جزئیات تفصیلی زیادی دارد، طی هزار ماده قانونی در آیین‌نامه اجرایی، روش عملیاتی آن قید شده است.

*طراحی 6 سیستم جدید بانکی

این اقتصاددان ادامه داد: سیستم‌های مکمل در بانکداری راستین شامل بازار گواهی راستین، سیستم‌های بازنویسی پایش عملیات و همچنین سیستم تبدیل دارایی به گواهی ضمانت، سامانه ثبت وثیقه و پروتکل برداشت غیربانکی و تسویه اوراق بدون کاغذ غیر ربوی است که هرکدام از این سیستم‌های غیرمکمل وظیفه دارند بخش‌هایی از معضلات و نارسایی‌ های موجود در عملیات بانکی کشور را رفع کنند.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، ابزارهای مکملی دیگری در بانکداری راستین طراحی شده که از جمله آنها آیین‌نامه اجرایی شفافیت مالی، حکمرانی و افشای اطلاعات بانک و همچنین آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد لازم‌الاجرای بانک‌ها و رسیدگی به شکایات اجرایی طراحی شده که این موارد می‌تواند انقلاب مالی بسیار وسیعی در وصول مطالبات بانک‌ها ایجاد کند.

بیدآباد با بیان اینکه این پروتکل‌ها هرکدام وظیفه خاصی دارند، افزود: به عنوان مثال سامانه بازرسی و پایش عملیات به صورت آنلاین، تمام فعالیت‌‌های پرسنل بانک را به طور نامحسوس کنترل می‌کند، همچنین سامانه گواهی راستین، شرایط بازارهای روی پیش‌خوان را برای بانک‌ها فراهم می‌آورد تا گواهی‌های صادره را خرید و فروش کند.

وی ادامه داد: ‌سامانه ثبت وثیقه برای ثبت وسایل منقول و غیرمنقول به صورت یکپارچه طراحی شده که اجازه تقلب یا سوءاستفاده از وثائق را برای مجریان طرح‌‌‌های سرمایه‌گذاری از بین می‌برد.

این کارشناس اقتصادی گفت: بخش تبدیل دارایی گواهی به ضمانت، موجب می‌شود که بتوانند دارایی‌های خود را به گونه‌ای به گواهی تبدیل کنند که این گواهی‌ها به صورت نیابتاً وثیقه یا ضمانت نزد تمامی نهادهای ضمانت‌پذیر استفاده شود.

وی با اشاره به پروتکل برداشت بین بانکی افزود: این ابزار مالی توافقنامه بین بانکی است و به بانک اجازه می‌دهد تا مطالبات خود بابت قراردادهای لازم‌الاجرای اسناد تجاری و مطالبات مشتریان بابت اسناد تجاری مانند چک، سفته و برات را پس از تهی‌سازی حساب محال‌الیه به حساب‌های مدیون از سایر حساب‌های نزد بانک‌های دیگر به صورت آنلاین برداشت کند.

بیدآباد ادامه داد: سامانه تسویه اوراق بدون کاغذ غیر ربوی، یک سامانه انضباطی در بانک مرکزی است که بازارهای گواهی راستین نزد بانک‌ها را به صورت آنلاین و یکپارچه تحت نظر قرار می‌دهد؛ ابزارهای متعدد دیگری در بانکداری راستین طراحی شده که شامل جلوگیری از اسراف و اصلاح الگوی مصرف منابع بانکی است که این موضوع عملاً می‌تواند شرایط بسیار مناسبی را برای جلوگیری از هدر رفت منابع و اصلاح الگوی مصرف در اعطای تسهیلات بانکی فراهم کند.

وی افزود: بخش احیای اراضی موات در بانکداری راستین شرایطی را فراهم می‌کند که با رعایت قوانین فعلی می‌توان اراضی موات با استفاده از منابع بانکی در راستای ایجاد اشتغال و توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم آورد.

*استفاده از عقود بانکداری بدون ربا در بانکداری اسلامی

این اقتصاددان در پاسخ به این سؤال که عقودی مانند استصناع، جعاله، خرید دین، مرابحه و امثال آن در این طرح وجود دارد گفت: در حال حاضر استفاده از عقود قانون عملیات بانکی بدون ربا، می‌توان در بانکداری اسلامی مورد استفاده قرار گیرد، اما برای تسهیل عملیات بانکی 4 عقد جدید دیگر طراحی شده که تحت عنوان عقدهای مقاسطه، مقایسه، مبادله و مغارسه است.

به گفته وی این عقود می‌تواند شرایط ارتباط بین سپرده‌گذار، بانک و مجری را در فعالیت‌های مختلف بانکی فراهم آورد، اما بدون وجود این عقود هم بانکداری راستین می‌تواند فعالیت کند.

وی ادامه داد: علاوه بر این عقود نهادهایی مانند صندوق‌های با سرمایه متغیر و انواع صندوق‌های مستمری که با شخصیت‌های دولتی و خصوصی تعریف شده‌اند که وظایف صندوق‌های تأمین اجتماعی و بازنشستگی اختیاری را برای افراد انجام می‌دهند، در بانکداری راستین طراحی شده که در زیر سیستم‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

*تدوین مقررات برای جلوگیری از انحراف در بانکداری راستین

عضو کارگروه طح تحول بانکی تصریح کرد: مواردی دیگری تحت عنوان مقررات لازم برای جلوگیری از تخلفات مقررات بانکداری راستین و صیانت از بانکداری راستین طراحی شده که همه اینها سازوکاری عملیاتی دارد و اجازه نمی‌دهد مسیر بانکداری راستین از طراحی‌های مدنظر به انحراف کشیده شود.

*کارکردهای 4 عقد مقاسطه، مقایسه، مبادله و مغارسه

وی در خصوص کارکرد ابزارهای جدید طراحی‌شده اظهار داشت: این ابزارهای هرکدام فعالیت‌های خاصی را در فعالیت‌های بانکی دارند، مقاسطه ابزاری است که به موجب آن یکی از طرفین سرمایه‌ای می‌دهد با قید اینکه فرد در قبال اجرت معین با رعایت صلاح صاحب سرمایه در قالب عقود و توافقات مورد نظر با شخص ثالث معامله انتفاعی و غیرانتفاعی نماید.

به گفته وی، این عقد وظیفه این را دارد که بانک را به عنوان واسط بین مجری و سپرده‌گذار قرار دهد.

بیدآباد در مورد عقد مقایسه گفت: این عقد به گونه‌ای طراحی شده که به موجب آن یک طرف بخشی از سرمایه را می‌دهد تا طرفی دیگر فعالیت اقتصادی کند و بهای سهم صاحب سرمایه را در اقساط معین به وی پرداخت کند؛ این عقد کاملاً با عقد فروش اقساطی تفاوت دارد، زیرا در عقد فروش اقساطی شبهه ربا وجود دارد، اما در این عقد با توجه به جزئیات طراحی‌شده، ربا محسوب نمی‌شود.

وی بیان داشت: در عقد مبادله طرفین تعهد می‌کنند که یک طرف مبلغ معینی از دارایی خود را برای مدت معلوم به دیگری تملیک نماید و در مقابل طرف دیگر به همان مبلغ از دارایی خود را برای همان مدت به وی تملیک کند؛ این عقد برای استفاده اوراق مبادله راستین طراحی شده و اگر چه براساس قانون مدنی و اصل قراردادها بدون وجود این اصل می‌توان اوراق مبادله راستین را اجرا کرد، اما وجود این عقد سبب تسهیل جریان معاملات خواهد شد.

این اقتصاددان در خصوص عقد مغارسه اظهار داشت: براساس این عقد بین صاحب یا صاحبان زمین در مقابل حصه مشاع معین از ثمره غرس صورت می‌گیرد. این عقود به عنوان ابزارهای جدید مالی بانکداری راستین، وجود دارد، هر چند عقود موجود در قانون مدنی که مشکلات خاصی را داشتند، اصلاح شده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال در عقد مضاربه، مضارب فقط می‌توانست سرمایه مضاربه را تأمین کند و عامل باید اقدام به عمل تجاری می‌کرد، در صورتی که این عقد به گونه‌ای اصلاح شده که مضارب هم می‌تواند بخشی از سرمایه مضاربه را تأمین کند؛ همچنین در عقد مضارعه و مساقات که به عقود عملیات بانکی بدون ربا سرایت کرده، در بانکداری راستین به گونه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد که بتواند مشکلات فعلی بانک‌ها را در عملیات مضارعه، مساقات و مضاربه را رفع کند.

به گفته وی هم‌اکنون عملیات مضارعه و مساقات به عنوان عقود متروکه تنها نام آنها در عملیات بانکی وجود دارد که اصلاحیه بانکداری راستین می‌تواند این مشکلات را رفع کند.

*نهاد امین برای نظارت بر فعالیت تسهیلات گیرنده راه‌اندازی می‌شود

خبرنگار فارس پرسید: یکی از مشکلاتی که هم‌اکنون وجود دارد، در تشخیص میزان سود و بازدهی پروژه‌ها است و بانک معمولاً مطابق با سود انتظاری پیش‌بینی شده از تسهیلات‌گیرنده سود دریافت می‌کند. آیا مکانیزم برای تشخیص سود حاصله پروژه‌های سرمایه‌گذاری در این طرح پیش‌بینی شده است؟

وی پاسخ داد: یکی از فصول مشخص آیین‌نامه اجرایی بانکداری راستین مربوط به بحث نظارت بر عملیات مجری و مطابقت موارد پیش‌بینی شده در طرح‌نامه با حسن عملیات اجرایی طرح است.

بیدآباد با بیان اینک برای این منظور واحدی تحت عنوان امین تأسیس می‌شود، گفت: این واحد وظیفه نظارت بر فعالیت مجری را دارد و مجری موظف است جزئیات عملیات اجرایی خود را نسبت به اقداماتی که آن از بانک تسهیلات گرفته گزارش کند؛ در این ارتباط یک سازمانی یا تشکیلاتی تحت عنوان اداره PLS در بانک تشکیل می‌شود که واحد امین بخشی از واحدهای تحت نظر آن است که واحد امین دارای افرادی تحت عنوان امین فعالیت می‌کنند که وظیفه نظارت بر عملیات مجری را روابط تدوین شده خواهد داشت.

* حذف سود علل‌الحساب / محاسبه سود متناسب با بازدهی پروژه

وی در پاسخ به این سؤال که در این نوع بانکداری سود سپرده و تسهیلات چگونه تعیین می‌شود، آیا سود علی‌الحساب مشخص می‌شود؟ گفت: در بانکداری راستین به هیچ وجه سود علی‌الحساب در نظر گرفته نمی‌شود و هر پروژه‌ای را که سپرده‌گذار تمایل دارد می‌تواند سرمایه‌گذاری کند و در بازدهی آن پروژه شریک خواهد بود.

عضو کارگروه طرح تحول بانکی افزود: در صورتی که پروژه سوددهی بالایی داشته باشد، سپرده‌گذار از آن منتفع می‌شود و اگر از نرخ سود موردنظر بازدهی کمتری داشته باشد، به سپرده‌گذار نیز منتقل می‌شود که این سازوکار ربا را حذف کرده و بخش حقیقی اقتصاد را به بخش پولی متصل می‌کند.

وی تأکید کرد: این موضوع از جهات مختلف طراحی شده، به گونه‌ای که با طراحی بیمه‌های خاص در حدود 16 نوع بیمه جدید اجازه نمی‌دهد سپرده‌گذار دچار زیان شود و حتی اگر تمام دارایی‌های مجری در اثر اتفاق اعم از قصور یا تقصیر از بین برود، سپرده‌گذار اصل سپرده خود را دریافت خواهد کرد.

*تجربه موفق طرح بانکداری مشارکتی در بانک ملی

بیدآباد با اشاره به تجربه این نوع بانکداری در بانک ملی، گفت: آن تجربه نشان داد که هیچ پروژه‌ای با زیان مواجه نشد و تعداد زیاد پروژه‌ها به گونه‌ای بودند که برخی از آنها نزدیک به 60 درصد بازدهی داشتند و حداقل بازدهی 20 درصد بود.

وی افزود: هیچ‌کدام از پروژه‌ها دچار نکول و زیان نشدند و تجربه‌ای که در اجرای این نوع بانکداری داشتیم نشان داد که این نوع بانکداری به شدت از ریسک کمی برخوردار و از نرخ سود مناسب برای سپرده‌گذار و مجری دارد.

این اقتصاددان تاکید کرد: از طرفی باید گفت که بانکداری راستین به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند سیستم‌های حاشیه‌ای مشابه مانند سیستم‌های مالیاتی و بیمه و تامین اجتماعی و حمایتی نظیر بهزیستی به دلیل سازوکارهای عملیاتی شده اصلاح کند و باید گفت که نظام بانکداری راستین نه تنها نظام بانکی کشو را اصلاح می‌کند بلکه سایر نظام‌های مالی کشور را متحول می‌کند.

*عقود مختلف زمان‌بندی سپرده‌های را مشخص می‌کند

وی در پاسخ به این سوال که بازدهی طرح‌های سرمایه‌گذاری معمولا بعد از دو یا سه سال محقق می‌شود. در این فاصله چگونه به سپرده‌گذار سود تعلق می‌گیرد، گفت: محصولات متنوعی در بانکداری راستین طراحی شده که هر کدام از آنها جریانات بازدهی را برای سپرده‌گذار ایجاد می‌کند. به عنوان مثال در طرح‌های تامین مالی مضاربه عمر طرح‌ها چند ماه است، طرح‌های جعاله کمتر از یک سال، مقاسطه طرح‌ها طولانی اما پرداخت‌های اقساطی به سپرده‌گذار وجود دارد، طرح‌های اجاره پرداخت‌های ماهیانه به سپرده‌گذار پرداخت می‌شود.

وی تصریح کرد: طرح‌های تامین مالی امانی کمتر از یک سال است و در تامین مالی شخصی راستین پرداختهای مستمری و بازنشسنگی برای سال‌های طولانی طراحی شده است و طرح تکافل اجتماعی پرداخت‌های بلاعوض یا قرض برای دوره‌های کوتاه مدت را پوشش می‌دهد.

بیدآباد افزود: هر کدام از این سیستم‌هایی که نام آنها ذکر شد شرایط خاصی را برای سپرده‌گذاران با سلایق مختلف فراهم می‌آورد تا مطابق نیاز و سلیقه خود در طرح‌های مختلف سپرده‌گذاری کند.

وی با بیان اینکه سپرده‌گذار می‌تواند در یک طرح مشخص یا بسته‌ای از طرح‌ها سپرده‌گذاری کند، گفت: همچنین نهادهای مالی واسط به عنوان ارائه خدامات مشاروه سرمایه‌گذاری به سپرده‌گذاران می‌تواند در این راستا فعال شوند و سپرده‌گذار را در انتخاب طرحها کمک کند.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: نوع سوم سپرده‌گذاری، سپرده‌گذاری در بازده بانک مشارکتی است که این موضوع به عنوان یک رویه ساده برای سپرده‌گذار است که حتی بانک را به گونه‌ای معتمد خود قرار می‌دهد که سپرده وی به صورتی سهمی از دارایی‌های مشاع بانکی بتواند در عملیات بانکی فعال باشد و بازده ل عملیات بانم متناسب با سهم خود و مدت زمان سپرده‌گذاری وی تخصیص یابد.

*استقبال زیاد سپرده‌گذاران در طرح‌های مشارکت سود و زیان

خبرنگار فارس پرسید: با توجه به اینکه سال‌هاست سپرده‌گذاران عادت به دریافت سود مشخص دارند، به یک باره نرخ سود اعلام نشود، موجب خروج سپرده‌ها و منابع از سیستم بانکی نخواهد شد؟

وی پاسخ داد: در ابتدا نگرانی خود ما و طراح همین مساله بود و تصور می‌کردیم مردم علاقه‌مند به سپرده‌گذاری مشارکت در سود و زیان راستین نباشند اما هجوم سپرده‌ها به عملیات بانکی مشارکتی ما در بانک ملی آنقدر زیاد بود که مجبور شدیم تا حساب‌هایی را تحت عنوان " در انتظار مشارکت" ایجاد کنیم و سپرده افراد را ذخیره کرده تا وقتی طرح‌های مجریان آماده شد، آنها را به سپرده‌گذاران معرفی کنیم.

بیدآباد افزود: اتفاق برای ما بسیار جذاب و عجیب بود به نحوی که سپرده‌گذاران به شدت علاقه‌مندی خود را به سپرده‌گذاری در طرح‌های مشارکت در سود و زیان نشان دهند و این اتفاقا نشان می‌دهد که مردم از ربا بیزار هستند ولی زمینه برای سپرده‌گذاری غیر ربوی برای منابع خود ندارند.

*اصلاح جریمه دیرکرد

وی در پاسخ به این سوال که در این نوع بانکداری چه دیدگاهی نسبت به جریمه دیرکرد تسهیلات وجود دارد، اظهارداشت: در بانکداری راستین جریمه تاخیر دیرکرد به شکل منطقی اصلاح شده است و مجری باید طبق زمان‌بندی انجام شده در قرارداد اقدام کند و در قبال این زمانبدی مسئول است.

این عضوکارگروه طرح تحول بانکی تصریح کرد: چنانچه فعالیت وی موجب تغییر در زمان‌بندی شود از طریق شرایط خاصی که برای واحد نظارتی و مقررات نظارت تدوین شده مقدار زیانی که به سپرده‌گذار می‌شود محاسبه شده و از تضمین‌ها وثائق مجری کسر خواهد شد؛ بنابراین بدون اینکه بهره‌ای به عناون جریمه دیر کرد مد نظر باشد، آثار تاخیر در زمان‌بندی حساب‌داری و در جریان محاسبات و تسویه‌حساب مجری مورد استفاده واقع می‌شود.

به گفته وی شیوه عملیات در فصل 16 آیین‌نامه اجرایی تحت عنوان تغییر در زمان‌بندی شیوه‌های خاص آن ذکر شده است.

*بانکداری مشارکتی و قرض‌الحسنه در طرح تحول بانکی گنجانده شد

بیدآباد در پاسخ به این سوال که آیا همه طرح شما در طرح تحول بانکی مورد توجه قرار گرفته است، گفت: لایحه بانکدرای راستین و آیین‌نامه اجرایی آن به صورت یک‌جا تقدیم کارگروه طرح تحول بانکی شد و علاقه‌مندی اعضای کارگروه نسبت به مباحث این طرح بسیار زیاد بود و بیش از همه بخش‌های مربوط به مشارکت در سود و زیان، تکافل و قرض‌الحسنه مورد توجه کارگروه قرار گرفت اما آیین‌نامه اجرایی بانکداری راستین مبتنی بر بانکداری مشارکت در سود و زیان و زیر سیستم‌های مالی آن است که تقریبا بخش عمده بانکداری راستین تلقی می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که چند درصد از طرح تحول بانکی محصول طرح شما است، بیان داشت: بخشهای مشارکتی و قرض‌الحسنه که مهم‌ترین بخش طرح تحول بانکی است منطبق با طرح بانکداری راستین است.

این کارشناس بانکی در پاسخ به این سوال که تسهیلات خرد برای نیازی‌های ضروری در قالب چه عقودی پرداخت می‌شود، گفت: برای تامین مالی کم در قالب بنگاه‌های کوچک شرایط خاصی تحت عنوان تامین مالی "اجاره" در نظر گرفته شده که به راحتی بنگاه‌های کوچک و حتی بنگاه‌های بزرگ می‌توانند از این منابع استفاده کنند.

وی تاکید کرد: زیر سیستم های مشارکت در سود و زیان به گونه‌ای طراحی شده است که مورد استفاده طیف‌های مختلف قرار گیرد.

بیدآباد درخصوص افراد حقیقی گفت: هر کسی که دارایی داشته باشد می‌تواند در زیر سیستم تامین مالی اجاره اقدام به اخذ منابع کند.

* تفکیک منابع قرض‌الحسنه از سایر دارایی‌ها

وی در پاسخ به این سوال که در این نوع بانکداری نیاز به تفکیک منابع قرض‌الحسنه از سرمایه‌گذاری و تاسیس بانک جدید وجود دارد، گفت: در بانکداری اسلامی هر سپرده‌گذاری در هر زمینه‌ای منجر به یک فعالیت خواهد شد و حاصل آن فعالیت به سپرده‌گذار بر می‌گردد؛ این روش با روش فعلی که همه منابع را در داخل یک ریخته شده و تسهیلات به متقاضیان پرداخت و بازدهی تسهیلات اعطایی به همان «استخر» ریخته و به سپرده‌گذاران اختصاص یابد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در بانکداری اسلامی تفکیک منابع و نموّ آنها از سایر دارایی‌ها و نموّ آنها مشخص می‌کند؛ با توجه به این مساله هر فعالیت به صورت مجزا تعریف می‌شود؛ چنانچه بانکی علاقه‌مند به اجرای عملیات قرض‌الحسنه باشد، می‌تواند به راحتی این عملیات را انجام دهد بدون اینکه زیر سیستم‌های مشارکتی راستین را استفاده کند.

وی تصریح کرد: یک بانک سرمایه‌گذاری یا مشارکتی می‌تواند عملیات مشارکتی را انجام دهد بدون اینکه فعالیت قرض‌الحسنه انجام دهد اما فعالیت مشارکتی و قرض‌الحسنه با هم در یک بانک قابل انجام است به شرطی که سازوکارهای مشخص آن را به کار ببرد.

بیدآباد افزود: نتها نکته قابل اهمیت این است که هر گونه عملیاتی که در بانک انجام می‌شود، به صورت جداگانه بررسی و حسابداری شود؛ بنابراین بانک می‌تواند هر گونه عملیاتی انجام شود ولی نباید در منابع و حسابداری آنها تداخلی ایجاد شود.

خبرنگار فارس پرسید: هم‌اکنون در بانک‌ها چند نوع سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه، جاری، کوتاه مدت و بلند مدت با نرخ سود مشخص وجود دارد. در صورت اجرای طرح بانکداری مشارکت در سود و زیان نوع سپرده‌گذاری‌ها چه تغییری خواهد کرد؟

وی پاسخ داد: در بانکداری راستین سپرده‌گذار با مجموعه‌ای از طرح‌ها مواجه خواهد بود که می‌تواند متناسب با سلیقه خود و تجربه و سابقه خود سپرده‌گذاری کند؛ بانک‌ها شرایط خاصی برای بازپرداخت و تسویه حساب و نرخ‌های متفاوتی دارند و انواع و اقسام فعالیت‌ها دارند که سپرد‌گذار می‌توانند انتخاب کنند.

عضو کارگروه طرح تحول بانکی تاکید کرد: در این نوع بانکداری تنوع فعالیت وجود دارد و هر فرد می‌تواند نیاز خود را مرتفع کند.