ادامه روند افزایشی قیمت ارز، عملکرد دولت در زمینه کنترل بازار ارز را به موضوع ثابت بحث های اقتصادی روز کشور بدل کرده و کارشناسان مختلف اقتصادی و سیاسی از زوایای مختلف به نقد و بررسی آنها پرداخته اند.
به همین خاطر خبرگزاری ایرنا با «آلبرت بغزیان» استاد اقتصاد دانشگاه تهران و «مهدی تقوی» اقتصاددان و استاد دانشگاه گفت وگو کرده که نظرات این کارشناسان در ادامه می آید.
تسلیم بازارسازان کمبود ایجادکن نشویم
بغزیان در این گفت وگو بیان داشت: بسته سیاست های اقتصادی دولت منسجم یا مکتوب نیست. بسته ارزی که آقای دکتر همتی اشاره می کند مشخص نیست. می گویند سیاست های ما این است. این بسته ها بیشتر پاک کردن صورت مساله است. فرض کنید ما می گوییم قیمت ارزاق به هم خورده است، یک سری احتکار صورت گرفته است. به جای اینکه با اینها مبارزه شود و سعی کنیم برگردیم به وضعیت قبلی، بسته کالایی با ارز 4200 تومان بین مردم توزیع می کنیم. این کارها به نوعی حالت مسکن را دارند تا اینکه در آینده فکری بکنند و قدمی بردارند. این کارها اساسی و بنیادی نیست.
وی افزود: در مورد سیاست های ارزی هم همینطور است. به جای برخورد با کسانی که قیمت دلار را به 13 تا 14 هزار تومان رسانده اند، باید تلاش کنیم جلو سوء استفاده از ارز های 4200 تومانی و ارزهای بازار ثانویه گرفته شود. به نظر می رسد به جای نظارت بیشتر و مقابله با سواستفاده ها ما تسلیم یک بازار ساز کمبود ایجادکن تو بازار شده ایم. به نظر من سیاست سهمیه بندی کالاهای اساسی تسلیم شدن است. ما زمان جنگ چاره ای جز این نداشتیم.
سیاست های دوران جنگ متناسب جامعه امروز نیست
وی اضافه کرد: ما وارد جنگ نمی شیم و نخواهیم شد و شرایط مثل دوران جنگ حاد نیست. مردم فرق کردند. زمان جنگ، توزیع ناعادلانه درآمد وجود نداشت. الآن فرد به هر قیمتی باید گوشی آیفون 8 یا 9 میلیونی بخرد یا میوه آنچنانی بخرد. در زمان جنگ این موارد را نداشتیم. یادم نمی آید که حتی اگر امکان واردات ماشین های آنچنانی هم بود کسی سوار چنین ماشین هایی بشود، یا حتی ایجاد احتکار بکنند. بانک های کشور که همگی ملی شده بودند اینقدر منابع نداشتند که بخواهند وام های کلان بدهند. بسته های کالایی ممکن است برای قشر بسیار ضعیف جامعه خوب باشد. وگرنه سطح رفاه اکثر جامعه در حدی است که حاضر نیست رفاه خود را محدود کند به یک بسته کالایی.
به جای سبد کالا راه های سوء استفاده را ببندید
بغزیان معتقد است که برای یک تصمیم اقتصادی، برای یک سرمایه گذاری کوچک راه های سو استفاده و فساد را می بیند. باید در قضیه اختصاص ارز 4200 تومانی در شرایط بحرانی به واردات از قبل راه های سوء استفاده و رانت و فساد را می بستند. از همان ابتدا که موضوع دلار 4200 تومانی مطرح شد گفته شد که افراد در سیستم نیما ثبت نام کنند و بعد دلارها تخصیص داده می شود. گفتیم که چه اطمینانی هست که فرد با همان قیمتی که دلار را دریافت می کند با همان قیمت هم توزیع کند. مگر اینکه دولت خودش توزیع کننده هم باشد که این امر هم بخش خصوصی را خدشه دار می کند. در واقع راحت می شد که جلو این کار را گرفت و نگذاشت چنین اتفاقی بیافتد. گاهی ممکن است لازم باشد برای ایمنی یک خانه از یک دزد بخواهیم راه های ورود به آن و نقطه ضعف هایش را به ما بگوید. از یک هکر بخواهیم راه های هک سایتی که طراحی کردیم را به ما بگوید. نگذاریم بعدا این اتفاق بیافتد. وقتی می گویند سایت ثبت سفارش ها هک شده. یعنی چی الاآن دیگه بسته شده، دیگه امکان هک اون وجود ندارد
عجولانه برخورد نکنیم
آلبرت بغزیان گفت: الآن هم دیر نیست. اما اگر ما بخواهیم سیستم دیگری را پیاده کنیم ، نباید صفر و صد باشد. همین که اعلام کردند صرافی ها آزاد هستند اسکناس بیاورند، در حالی که قبلاً گفتند قاچاق است، این سیاست سیاه و سفید است. حالا می بیند سیلی از اسکناس ها وارد می شود. حالا اینها چجوری آمدند؟ از کجا آمدند؟ این موارد کلی نظارت می خواهد. به نظرم با این سیاست ها از اون ور بام می افتیم. من فکر می کنم خیلی عجولانه برخورد می کنند. چند روز هم اگر دیرتر سیاستی را ابلاغ کنند اشکال ندارد، اما شبیه سازی کنند، زیرساخت هایش را بررسی کنند. فرض کنید طرحی برای مسکن بدهیم. حالا اسمش را هم بگذاریم مسکن اجتماعی یا هر چیزی اما اگر زیرساخت هایش را نبینیم، در بدترین جا احداث کنیم . هر بار هم که طرحی بخواهد اجرا شود بد اجرا می شود. کارشناسی دقیق روی بسته های ارزی انجام نمی شود.
نقطه شروع بازسازی اعتماد اجتماعی
استاد اقتصاد دانشگاه تهران می گوید: در بحث اعتماد نباید کار به این مرحله می رسید. حالا این امر اتفاق افتاده خیلی زمان بر است. من فکر می کنم اعتماد سازی باید از سیستم بانکی شروع شود. مردم اعتمادشان به بانک ها خیلی ضعیف شده است. مردم اطمینان ندارند که پول خود را به بانک ها بسپارند. نمی خواهند سوداگری کنند اما می خواهند پولشان جلو چشم شان باشد. بنابر این برای مثال سعی می کنند ماشین بخرند بگذارند در خانه نگهدارند. این گروه آخر که هجوم آوردند به بازار خودرو را من اسمشان را گذاشتم جا ماندگان. این گروه اهل چنین کارهایی نبودند. ریسک پذیر نبودند. اینها با دلار 14 هزار تومانی یا سکه 4و نیم میلیونی اندوخته شان را در خانه نگهداری می کنند. اینها نگران سوخت شدن پولشان هستند. وقتی افراد متخلف در سیستم بانکی را مجازات کنیم و به سزای عملشان برسند مردم اعتماد پیدا می کنند. ولی فعلا در حد دادگاه در حال جریان است. هنوز مردم نمودش را ندیده اند. شاید اگر حتی متخلفان را مجازات سنگین می کردند. هرچند دوست نداریم اما اگر اعدام می کردند اون اعتماد به مردم بر می گشت.
دورنمای روند کنونی
بغزیان اضافه کرد: تحریم های جدید، تحریم های ثابتی هم نیست. یعنی این جوری نیست که آمریکا یک کار مشخصی انجام بدهد بعد ما در مقابل آن اقدامی انجام دهیم. آمریکا سعی می کند راه های مقابله را ببندد. مثلا اگر ما فکر می کنیم می توانیم به شرکای تجاری خود بگوییم باید نفت ما را بخرید خوب آمریکا سعی می کند جلو آن را بگیرد. الآن مثل سابق نیست. تیم اوباما یک بار برای همیشه چیزی را تحریم می کرد، بعد می گفت اگر کسی تخلف کند ما جریمه خواهیم کرد. دورزدن های ما را دیگر کاری نداشتند. اما اکنون این نگرانی وجود دارد که این تیم پایش بکنند که ما کجاها نقل و انتقال پول انجام می دهیم، جلو ما را بگیرند. این است که به نظر من تا تحریم های آبان وضعیت بدتر خواهد شد. از این طرف هم ما باید نگذاریم این بحث اعتماد اجتماعی بدتر از این بشود. بحث احتکار کردن ها، سواستفاده ها و. اینها را هم داریم. ضربه ای که آمریکا می خواست به ما بزند مقداریش هم به خاطر همین زیاد طلبی و حرص و این جور موارد و فرصت طلبی ها ایجاد شده است.
مشکلات ریشه در خارج از کشور دارد
برعکس آلبرت بغزیان، مهدی تقوی معتقد است که ریشه بیشتر مشکلات اقتصادی کنونی به خروج آمریکا و برخوردهای غیر معقولانه شخص دونالد ترامپ باز می گردد.
وی در این باره می گوید: سیاست های خصمانه رئیس جمهور آمریکا ، خروج از برجام و پافشاری بر اعمال تحریم ها باعث کاهش درآمدهای ارزی دولت شد و بدین ترتیب اداره کشور با مشکل مواجه کرده است. هرچند عملکرد اقتصادی دولت تاکنون خوب بوده و آمارهای رسمی از رشد اقتصادی مثبت و کنترل تورم خبر می دادند اما اقدامات دونالد ترامپ این روند را با مشکل مواجه ساخته است.
وی در ادامه افزود: بیان شفاف مشکلات و مسائل کنونی اقتصاد جامعه از سوی رئیس جمهوری بدون هیچگونه ملاحظه ای می تواند راهگشای حل برخی از این مشکلات باشد. مبارزه بدون ملاحظه با فساد و مفسدان اقتصادی از یک طرف و بیان شفاف شرایط، موانع و مشکلات با مردم می تواند در برون رفت از این وضعیت یاریگر باشد.
تقوی به نقش مردم می پردازد و می گوید: این امر لازمه جلب اعتماد مردم به دولت جهت همراهی در اجرای برنامه هایش است. مردم باید به خطر خودشان هم که شده با دولت همراهی کنند. دست به احتکار نزنند.به فروشگاه ها برای خرید مازاد بر نیاز هجوم نیاورند. ما در شرایط جنگ اقتصادی هستیم. این شرایط همراهی و همدلی مردم را بیش از هر زمان دیگری می طلبد.
ایرنا