۴۰میلیارد تومان، حداقل سود روزانه قاچاق سوخت در ایران است. ورود مجدد سود حاصل از این قاچاق به داخل کشور، در قالب کالاهای دیگر انجام می‌شود که بخش عمده‌ای از آن با هدف پولشویی است.

اختلاف بسیار زیاد قیمت سوخت در ایران با کشورهای همسایه، عامل اصلی روزانه حداقل ۱۰ میلیون لیتر قاچاق سوخت در کشور بوده‌ است. حالا با اصلاح قیمت سوخت و سهمیه‌بندی آن، پیش‌بینی می‌شود که از حجم این قاچاق و به تبع آن پولشویی، کم شود.

میزان قاچاق سوخت در ایران چقدر است؟

آمارهای مختلفی از قاچاق سوخت در ایران وجود دارد. مهرماه گذشته، پایگاه اطلاع رسانی دولت میزان قاچاق سوخت (اعم از بنزین و گازوئیل) به خارج از کشور را ۲۰ تا ۴۰ میلیون لیتر در روز اعلام کرد.

پیش از آن نیز یکی از نمایندگان عضو کمیسیون انرژی مجلس میزان قاچاق بنزین به خارج از کشور را ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر در روز اعلام کرده بود.

کمی بعد از آن، در ۳۰ آبان ماه ۹۷ «عبدالله هندیانی»، معاون پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفت:« در سه ماه اخیر روزانه ۱۰ تا ۱۳ میلیون لیتر سوخت کشور، قاچاق شده است. بر این اساس در این سه ماه، حدود ۳ میلیارد لیتر سوخت قاچاق شده است.»

گفته می‌شود که قاچاق هر لیتر بنزین حداقل ۴ هزار تومان سود دارد. اگر رقم حداقلی قاچاق روزانه سوخت یعنی ۱۰ لیتر در نظر گرفته شود، قاچاق بنزین روزانه ۴۰ میلیارد تومان سود دارد. این رقم معادل هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان حداقل سود قاچاق بنزین در یک ماه و ۱۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان طی یک سال است.

حجم زیادی از سود قاچاق سوخت، صرف پولشویی به اشکال مختلف می‌شود. «حمیدرضا صالحی» رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز دو هفته پیش گفته بود: «روزانه هفت میلیون لیتر گازوئیل از مرزها قاچاق و خارج می شود و پولشویی هایی نیز اتفاق میفتد.»

«محمد فاضلی» جامعه‌شناس نیز چندی پیش گفته بود: «قاچاق سوخت، فقط هدررفت منابع طبیعی و سرمایه‌های این کشور نیست، بلکه از آن بسیار فراتر می‌رود و نیروی محرکه شبکه‌ای از پولشویی، واردات، نابودی صنایع داخلی و فقیرتر شدن کارگر ایرانی است. قاچاق سوخت، بخشی از سوخت محرک نابودی اقتصاد، سیاست و جامعه ایرانی است. پول فراوان حاصل از آن پا به هر عرصه‌ای بگذارد، فساد می‌آفریند.»

حجم پولشویی در ایران چقدر است؟

بر اساس گزارش متخصصان داده‌کاوی و الگوهای پولشویی در نشست مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، حجم پول کثیف در اقتصاد ایران را نزدیک به ۱۲ درصد از حجم نقدینگی کشور است. البته این محاسبه مربوط به فاصله سال‌های ۵۰ تا ۸۰ است و برآورد می‌شود که طی سال‌های اخیر، به حجم پول‌های کثیف در اقتصاد کشور افزوده شده است.

حجم پول کثیف موجود در دنیا بین ۵۰۰ تا ۱۸۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. این عدد معادل ۲ تا ۵ درصد تولید ناخالص جهان است. همچنین از این حجم، ۴۷ درصد در آمریکا، ۳۰ درصد در اروپا و مابقی در سایر نقاط جهان جریان دارد.

گزارش‌های موسسات بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که ایران در رتبه نخست پولشویی جهان قرار دارد. مؤسسه حکمرانی «بازل» مستقر در سوییس، که جرایم پولشویی و مبارزه با تروریسم را بررسی می کند، از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، ایران را هر سال در میان ۱۴۶ کشور جهان در رتبه نخست پولشویی قرار می‌داد. در سال ۲۰۱۸ اما ایران و ۹ کشور دیگر را به دلیل کمبود اطلاعات از این رده‌بندی کنار گذاشت.

قاچاق کالا به داخل و خارج ایران، یکی از منابع اصلی پول‌ کثیف و پولشویی در ایران به حساب می‌آید. در میان انواع کالا، قاچاق سوخت طی سال‌های اخیر نیز حجم بالایی از کل قاچاق کشور را به خود اختصاص داده است.

«محمد فاضلی» جامعه‌شناس مساله قاچاق سوخت، پولشویی و نابودی صنایع را در یادداشتی چنین توضیح داده بود: « تصور کنید ۱۰۰ هزار لیتر بنزین از ایران با نرخ هر لیتر یک هزار تومان به ترکیه قاچاق می‌شود. نرخ این سوخت در بازار ترکیه هر لیتر حدود ۸ تا ۹ هزار تومان است و دست‌کم هر لیتر آن برای قاچاقچیان ۵ تا ۶ هزار تومان سود دارد. هر ۱۰۰هزار لیتر بنزین، ۷۰۰ میلیون تومان پول و بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان سود در اختیار قاچاقچی قرار می‌دهد.

قاچاقچی سوخت برای انتقال این پول به ایران، آن ‌را به منسوجات و پوشاک تبدیل می‌کند (به‌طور حتم به کالاهای دیگر هم می‌تواند تبدیل کند). ۷۰۰ میلیون تومان کالای ترکیه‌ای حتی اگر در ایران به نصف نرخ یعنی ۳۵۰ میلیون تومان هم فروخته شود، به این معناست که قاچاقچی ۱۰۰ میلیون تومان هزینه خرید سوخت در ایران را در بازگشت به ۳۵۰ میلیون تومان تبدیل کرده و کالای ترکیه‌ای را هم به نصف نرخ همان کالا در ترکیه در ایران به فروش رسانده است. این کار پولشویی نیز هست. قاچاق سوخت مقادیر بسیار زیادی پول در اختیار قاچاقچیان قرار می‌دهد تا از طریق واردات کالا، پولشویی و صنایع داخلی را نابود کنند.»

کارشناسان درباره تاثیر قیمت بنزین روی پولشویی چه می‌گویند؟

حالا که قیمت بنزین افزایش یافته و سهمیه‌بندی شده است، پیش‌بینی‌ می‌شود که در میزان قاچاق سوخت و به تبع آن، پولشویی نیز تغییراتی ایجاد شود.

«عباس آرگون»، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در این‌باره به ایرنا می‌گوید: «افزایش قیمت بنزین، حاشیه سود قاچاق این کالا را پایین می‌آورد. به همین دلیل در درازمدت، می‌تواند باعث کاهش قاچاق سوخت شود.»

آرگون ادامه می‌دهد: «پولشویی، یکی از اهداف و آثار قاچاق سوخت بوده است. بنابراین با کاهش حاشیه سود این نوع قاچاق،این راه پولشویی نیز مسدود می‌شود.»

اما «سیده فاطمه مقیمی»، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران دیدگاه دیگری دارد. مقیمی می‌گوید: «به نظر من در بحث افزایش قیمت بنزین، بیش از هرچیز معیشت خانواده‌ها اهمیت دارد. اثر اصلی در همین‌جاست.»

مقیمی اضافه می‌کند: «آثار مثبتی که اصلاح نرخ بنزین می‌تواند روی مسائل دیگر از جمله قاچاق سوخت و پولشویی داشته باشد، بعد از مدیریت آثار منفی روی معیشت خانواده‌ها خود را نشان می‌دهد.»