با اجرای طرح آزاد‌سازی نانوایی ها، به تازگی رئیس اتحادیه نان‌های فانتزی با انتقاد از نحوه ادامه این طرح از وجود تخلفاتی در اجرای آن خبر داده است، چنانکه برخی نانوایی‌های دولتی، آرد‌های یارانه‌ای خود را به قیمت بالایی به نانوایی‌های آزادپز شده می‌‌فروشند و به دلیل رقابت ناسالمی که در این زمینه شکل گرفته است، نانوایی‌های آزادپز شده در حال تعطیلی هستند.

در یکی از بند‌های بودجه سال جاری به صراحت به آزاد شدن قیمت انواع نان‌‌ها اشاره شده است و در مقابل قرار شده است که پرداخت یارانه نان در شهر‌های با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر و روستاها افزایش پیدا کند و طبق قانون در هر استان تنها 20 درصد واحد‌های صنفی می‌‌توانند آزاد‌پز شوند.

حال از آنجا که دولت در پرداخت یارانه مستقیم مشکل دارد شاید موضوع آزادپز شدن تمام نانوایی‌‌ها در هاله‌ای از ابهام بماند.

زمانی که حرف آزادپز شدن نانوایی‌‌ها به سر زبان‌‌ها افتاد، افزایش کیفیت بر قیمت چیره شد و مردم هم با این امر موافق بودند که در صورت رشد کیفی و کاهش ضایعات نان حاضرند بهای بیشتری را بپردازند ولی اکنون با وجود قیمت‌‌هایی که برای نان تعیین شده است، کیفیت نان برخی از نانوایی‌ها هیچ تغییری نکرده است و وزن چانه‌ها نیز کاهش یافته است.

حتی اکثر مصرف‌کنندگان نسبت به کیفیت و اندازه نان‌‌های پخته شده نارضایتی نشان می‌دهند. علاوه بر این، با توجه به اینکه برخی از نانوایی‌ها همچنان با یارانه دولتی آرد خریداری می‌کنند، به دلالی و واسطه گری پرداخته و آرد دولتی را به قیمت آزاد به فروش می‌رسانند. همچنین نانوایی‌های دیگری هم که مجوز آزادپز شدن ندارند، خودشان را آزاد پز به مردم معرفی می‌‌کنند و با دریافت آرد یارانه ‌ای، نان را با قیمت بالا ‌تری به فروش می‌‌رسانند!

عدم نظارت مسئولان

قرار بود دولت حدود شش ماه بعد از اجرای فاز اول آزاد‌سازی نان، در گام‌های بعدی اقدامات لازم را برای آزادسازی بقیه نانوایان انجام دهد، اما پس از آزادپز شدن 20 درصد از نانوایی‌های تهران، این موضوع متوقف شد.

این در حالی است که نانوایی‌های آزادپزشده به دلیل وجود فضای ناعادلانه در حال تعطیلی هستند.

پس در این صورت یا باید همه نانوایی‌ها آزادپز شوند یا 20 درصدی که آزادپز شده‌اند و حدود 7000 واحد صنفی را شامل می‌‌شوند، دوباره به روال سابق بازگردند.

وجود واحد‌های صنفی آزادپز و دولتی چالش‌های فراوانی را برای این واحد‌ها و مردم به وجود آورده است.

وجود چند نرخ از یک نوع نان از جمله چالش‌های موجود در این زمینه است، زیرا مردم به دنبال دولتی ‌پز‌ها می‌‌روند و رقابت ناسالمی بین نانوایی‌ها به وجود آمده است.

تعطیلی نانوایی ها

دیدگاه عمده کارشناسان در زمینه برنامه دولت برای آزادسازی کامل نرخ آرد، گندم و نان، با توجه به وضعیت دو نرخی قیمت‌‌ها و اینکه امکان سوءاستفاده، فساد و قاچاق وجود دارد، این است که قیمت آرد، نان و گندم باید آزاد شود. اما در مقابل باید به اقشار آسیب‌ پذیر به عنوان کمک‌‌های جبرانی، دولت یارانه پرداخت کند، زیرا دوگانگی و تفاوت قیمت‌ها به ضرر دولت، تولیدکننده و مصرف‌کننده تمام می‌شود.

حال در صورتی که دولت بتواند کمک‌‌های جبرانی را برای اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر به وجود آورد و به ‌نحوی مشکلات این قشر را برطرف کند، بهتر است قیمت‌ها به سمت آزاد حرکت کنند تا در هزینه‌های دولت نیز صرفه جویی شود.

اما به نظر می‌رسد دولت به ‌دلایل سیاسی، اجتماعی و مراعات وضعیت اقشار ضعیف جامعه، ملاحظه کاری را در پیش گرفته است و آزادسازی را به شکل پلکانی انجام می‌دهد که تاخیر در این زمینه، ادامه تخلفات را در پی دارد.

با وجود هدف دولت مبنی بر افزایش کیفیت، آزادپز شدن نانوایی‌ها همچنان تاثیری در بهبود کیفیت نان‌ها نداشته و صرفا شاهد افزایش قیمت نان‌ها و تحت فشار بودن مصرف‌کننده هستیم.

البته از سوی دیگر باید توجه داشت که برخی از نانوایی‌های آزاد پز برای جلوگیری از تعطیلی واحد خود، مجبورند که نان را به نرخ دولتی بفروشند. این در صورتی است که آنها برای خرید آرد از حمایت هیچ‌یک از منابع دولتی برخوردار نیستند.

در نتیجه صرفا آزاد کردن نرخ 20 درصد از نانوایی‌ها عملا به معنای تعطیلی این واحد‌ها است، زیرا خرید آزاد آرد و فروش به نرخ اعلام‌شده دولتی درآمد لازم را برای صاحبان نانوایی‌های ذکرشده ندارد. در نتیجه به تدریج این واحد‌ها دست از فعالیت می‌کشند.

دود نانوایی‌ها در چشم مردم

چهره این طرح اگرچه در ابتدا جذاب جلوه می‌‌کرد، اما به تدریج همانند دیگر بخش‌ها و نهاد‌های اقتصادی، برخی سودجویی‌ها و رانت‌ها در بخش آرد و نان نیز موجب شد تا اجرای آن نیمه تمام مانده و دولت اتمام این طرح را به زمان دیگری موکول کند.

وجود رانت‌ها و سوءاستفاده‌ها در این بخش مانع از اجرای درست این طرح شد که دولت برای مبارزه با این امر بهتر است پا پیش نکشد و با برنامه ریزی صحیح به ادامه آن مُصر باشد.

اما به نظر می‌رسد دولت از اجرای این طرح عقب ‌نشینی کرده است.

چرا که قرار بود تا پایان خرداد سال جاری ۶۰ درصد نانوایی‌های کشور آزادپز شوند، اما هنوز این موضوع اجرایی نشده است.

در این زمینه مسئولان اتحادیه نانوایان سنگک تهران نیز از سنگ اندازی در اجرای طرح آزادپز شدن نانوایی‌‌ها هم سخن به میان آورده‌اند و معتقدند که برای اجرای بهتر این طرح راه‌های دیگری وجود داشته که با وجود ارائه آن از سوی این اتحادیه به معاون وزیر صنعت هنوز اتفاق خاصی در زمینه بررسی آن نیفتاده است.

البته باید اشاره داشت که بنا به اتفاقات رخ داده در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، دولت کنونی با احتیاط بیشتری گام بر می‌دارد که خسارت‌های آن زمان تکرار نشود.

چرا که دولت دهم در یک مقطع زمانی ناگهان یارانه نان را حذف کرد و قیمت‌ها را افزایش داد. اما در شرایطی که قیمت آرد به دو برابر افزایش یافت، از سال دوم هدفمندی یارانه‌ها اقدام به پرداخت مجدد یارانه به نان کرد.

حال دولت یازدهم با وجود تجربه گذشته درباره افزایش قیمت نان بازهم به افزایش قیمت نان با هدف بهبود کیفیت اقدام کرده است اما سعی دارد محتاطانه‌تر عمل کند.

دولت همزمان به نانوایی‌ها این اجازه را داد که به سمت آزادپز شدن حرکت کرده و در فاز اول اجرای این طرح دولت با آزادپز کردن ۲۰ درصد از نانوایی‌های سراسر کشور موافقت کرد.

هر چند که هدف دولت از اصلاح قیمت نان و آزادپز کردن نانوایی‌ها کمتر کردن دورریز نان بود اما این سکه یک روی دیگر نیز داشت که امروزه شاهد آن هستیم و عده‌ای زیادی از نان پز‌ها از این موقعیت سوءاستفاده کرده و فقط قیمت را افزایش دادند و همانند اکثر سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی دود مشکلات صرفا به چشم مردم و مصرف‌کننده رفت.