روسیه با ۱۷٬۰۷۵٬۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت، پهناورترین کشور جهان است. این کشور در عرض‌های بالای جغرافیایی واقع شده‌است و بیشتر مناطق کشور سردسیر و کم بارش است. به همین دلیل بیشتر مناطق این کشور (به ویژه سرزمین بزرگ سیبری) خالی از سکنه هستند و کشاورزی در این مناطق میسر نیست. پایتخت روسیه شهر مسکو است که در باختر و بخش اروپایی کشور است و بزرگترین شهر اروپا است.

روسیه با حدود ۱۴۳ میلیون نفرجمعیت  (در سال ۲۰۱۳) نهمین کشور پرجمعیت دنیاست. تراکم جمعیت روسیه ۸٫۴ نفر در هر کیلومتر مربع است که از پایینترین نرخ‌های تراکم جمعیت در جهان است. همچنین نرخ رشد جمعیت در این کشور منفی است. بیشتر جمعیت روسیه در غرب این کشور (بخش اروپایی) زندگی می‌کنند. بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۰ حدود ۸۱ درصد از مردم این کشور از قومیت روس هستند. در مجموع ۱۶۰ گروه قومی در این کشور زندگی می‌کنند. تاتارها ۳٫۹ درصد جمعیت روسیه را تشکیل می‌دهند و بزرگترین اقلیت قومی این کشور محسوب می‌شوند.

زبان رسمی روسیه، زبان روسی است، ولی ۲۷ زبان رسمی دیگر نیز در جمهوری‌ها و مناطق خودگردان این کشور وجود دارد. روسیه کشوری فدرال با تقسیمات کشوری پیچیده‌ای است و شامل ۸۳ واحد فدرال از جمله ۲۱ جمهوری خودگردان می‌شود.

روسیه تا پیش از قرن هجدهم یک حکومت نه چندان نیرومند در خاور اروپا بود و وسعت آن چندان زیاد نبود. تا اینکه در آغاز قرن ۱۸ میلادی و با اصلاحاتی که تزار پتر بزرگ انجام داد، این کشور به یک امپراتوری پهناور و نیرومند تبدیل شد. در سال ۱۹۱۷ انقلاب کمونیستی در این کشور به وقوع پیوست و نام کشور به «اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی» تغییر یافت. روسیه، با عنوان جمهوری فدراتیو روسیه شوروی، مهمترین و بزرگ‌ترین جمهوری در اتحاد جماهیر شوروی بود. در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱) شوروی پس از جنگ سرد طولانی با غرب فروپاشید و فدراسیون روسیه به جای آن نشست.

واحد پول روسیه روبل است. روسیه با تولید ناخالص داخلی ۲۱۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ هشتمین اقتصاد بزرگ جهان (ششمین بر مبنای قدرت برابری خرید) بوده‌است. روسیه پس از فروپاشی شوروی به اقتصاد بازار روی آورده‌است و به منابع طبیعی عظیم خود متکی است. درآمد سرانهٔ این کشور در سال ۲۰۱۳ بیش از ۱۸ هزار دلار (بر مبنای قدرت برابری خرید) که این کشور را در رتبه پنجاه‌وهفتم دنیا قرار می‌دهد. این کشور یکی از پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل، عضو گروه هشت، شورای اروپا، سازمان تجارت جهانی، سازمان همکاری شانگهای و کشورهای مستقل همسود است.

سیاست کنونی روسیه، همکاری و عدم تنش با غرب و تلاش برای اتحاد کشور است، ولی بدلیل گسترش ناتو به شرق و پس از درگیری با گرجستان بر سر اوستیای جنوبی و الحاق کریمه به خاک خود، روابط روسیه و غرب به تیرگی گراییده‌است.

تجارت خارجی روسیه

تجارت خارجی روسیه همچون وضعیت اقتصادی آن تا سال ۲۰۱۲ – ۲۰۱۳ وضعیت نسبتاً مساعدی داشت تا اینکه در این سال متأثر از امواج بحران اقتصاد بین‌المللی و پس از آن در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ با اعمال تحریم‌های غرب علیه این کشور و خصوصاً کاهش بهاء نفت در بازار جهانی با چالش‌هایی مواجه شده است. هرچند بخش عمده تجارت خارجی روسیه را نفت، گاز، میعانات نفتی و محصولات وابسته تشکیل می دهد، اما این کشور در زمینه‌های صنعتی و کشاورزی نیز از قابلیت های خوبی برخوردار است. در این شرایط، با توجه به اینکه به نظر نمی رسد فشارهای خارجی از جمله تحریم ها علیه روسیه در کوتاه مدت کاهش یابد، لذا، مسکو افزون بر تأکید بر تأمین نیازهای خود از بازار داخل، در پی افزایش تجارت با کشورهای آسیایی و خاورمیانه برآمده است که همین مسئله پتانسیل هایی را برای همسایگان آن از جمله ایران فراهم می کند.

تجارت دوجانبه ایران و روسیه

تهران و مسکو با وجود تعاملات زیاد سیاسی، مبادلات تجاری ناچیزی دارند، به‌طوری‌که تبادلات تجاری دوجانبه درصد اندکی از تجارت خارجی آنها را شامل می‌شود. اقلام عمده صادراتی ایران به روسیه را میوه جات، خشکبار، سبزیجات، پسته و انگور خشک شامل می‌شود و عمده‌ترین محصولات وارداتی از روسیه نیز غلات، چوب، کاغذ، ماشین الات و فلزات هستند. یکی از موانع عمده برای فعال کردن پتانسیل های موجود در تجارت دو کشور، مسائل سیاسی از جمله تحریم‌ها علیه ایران است که دو طرف امیدوارند با برطرف شدن آنها، حجم مبادلات را افزایش دهند. اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه در سال  ۲۰۱۴ و ادامه آنها در سال ۲۰۱۵، در کنار ایجاد برخی مشکلات، فرصت‌هایی جدیدی برای تجارت دوجانبه میان مسکو و تهران به وجود آورده است. به رغم این تحریم‌ها، دو طرف بر افزایش سطح تبادلات تجاری تأکید کرده‌اند که بر اساس آن، افزون بر حوزه های انرژی و کشاورزی که طرفین هم اکنون در آن مشغول مبادلات هستند، قرار است در حوزه فنی از جمله ساخت و مدرنیزاسیون نیروگاه‌های جدید نیز همکاری‌های جدیدی پیگیری شوند.

اقتصاد روسیه

فدراسیون روسیه با داشتن جمعیت ۱۴۶ میلیون نفری در گستره‌ای به وسعت ۱۷ میلیون کیلومتر مربع  و با داشتن ذخایر غنی از مواد اولیه می‌تواند همزمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات صنعتی به کشورمان و یکی از بازارهای هدف برای کالاهای مصرفی ایران در حوزه‌های مختلف تجاری و صنعتی باشد.

شهر مسکو به عنوان یکی از گرانترین شهرهای جهان و پرجمعیت ترین شهر اروپا با بیش از ۱۲ میلیون نفر جمعیت یک شهر توریستی و نمایشگاهی در جهان است که بیشترین شرکت‌های روسی در این شهر به ثبت رسیده‌اند. بیشترین گردش مالی روسیه در این شهر انجام می‌شود و به تنهایی ۱۷ درصد خرده فروشی را به خود اختصاص داده است. این شهر پنجمین شهر بزرگ جهان و دارای ۴ فرودگاه بین‌المللی است. سطح درآمد مردم مسکو نسبت به سایر مناطق روسیه بیشتر بوده و نرخ بیکاری در آن ۱ درصد است. تولید ناخالص داخلی شهر مسکو بر اساس آمار سال ۲۰۱۴ اعلام شده از سوی موسسه بروکینگز برابر با ۵۵۳ میلیارد دلار بوده است.

از نظر تجاری میزان تعرفه اعمال شده بر کالاهای وارداتی به روسیه، بین پنج تا پنجاه درصد در نوسان است. ولی میانگین تعرفه ورود کالاها به این کشور در حدود  ۱۴.۹۲ درصد است. همچنین متوسط تعرفه کالاهای کشاورزی برابر با ۲۶.۲ درصد و متوسط تعرفه کالاهای صنعتی ۱۲.۶۹ درصد می باشد. مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی بر اساس ۱۸ درصد ارزش سیاهه در گمرکات روسیه دریافت می شود. این کشور بر اساس نظام عمومی ترجیحات به کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ۲۵ درصد تخفیف در تعرفه‌های گمرکی اعطا می کند که از جمله مزیت‌های نسبی صادرات به روسیه است.

برخی از ویژگی‌های اقتصاد روسیه را می‌توان به صورت مختصر در قالب‌های ذیل معرفی نمود:

• تولید ناخالص ملی (رقم ۱۸۶۱ میلیارد دلار)
• رسیدن حجم تجارت خارجی با دنیا به رقم ۳۶۹۶۸ میلیون دلار که ۲۱۸۶۰ میلیون دلار صادرات و ۱۵۱۰۸ میلیارد دلار واردات می‌باشد
• تولید نزدیه گمرکی در قالب اتحادیه اقتصادی اوراسیا با کشورهای قزاقستان، بلاروس، ارمنستان، قرقیزستان و تلاش جهت تبدیل آن به یک بلوک بزرگ اقتصادی

فرصت‌های موجود در روابط تجاری دو کشور ناشی از شرایطی است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:

• تنوع موجود در تولید کالاهای صنعتی در بازار روسیه و تقاضای روزافزون برای مصرف محصولات مختلف یکی از این ویژگیها است.
• مساله دیگر قیمت تمام‌شده پایین تولیدات صنعتی ایران نسبت به روسیه است که دلیل عمده آن پایین بودن هزینه‌های انرژی برای مصارف صنعتی و حمل ونقل و دستمزد کارگر می باشد.
• مساله کاهش هزینه‌های حمل و نقل به دلیل فاصله نزدیک بین دو کشور نیز موجب تسهیل در تجارت ایران و روسیه می‌شود. این ارتباط بیش از همه از طریق کشتیرانی در دریای خزر و تردد کامیون‌ها صورت می‌گیرد. همچنین سعی شده است از طریق برقراری خطوط منظم هوایی میان شهرهای مختلف دو کشور و تنوع بخشی در شرکت‌های هواپیمایی و امضای اسناد حمل و نقل هوایی به این روند کمک شود.
• روابط سیاسی خوب بین دو کشور نیز می‌تواند در توسعه همکاری‌های اقتصادی و افزایش صادرات به روسیه موثر باشد.

مراحل انجام صادرات

انجام صادرات و فروش کالا در بازارهای خارجی از ظرائف و حساسیت‌های خاصی برخوردار است، که عدم توجه به آنها ممکن است سرمایه گذاری‌های انسانی و مالی را در این خصوص به هدر دهد. صادرات مانند هر کار تجاری دیگر نیازمند آینده نگری، برنامه ریزی، آشنایی با روش‌های علمی، تحرک لازم و جلب اعتماد خریداران خارجی است. مراحل صدور کالا را میتوان به شرح زیر فهرست نمود:

۱-  بازاریابی: اولین و مهمترین قدم در انجام صادرات است. بازاریابی یعنی شناخت بازارهای خارجی و راه‌های نفوذ به آن که دستیابی به این شناخت از طریق مذاکره با خریداران، استفاده از اطلاعات و آمارهای رسمی، شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، تماس با رایزن‌های بازرگانی در سفارتخانه‌ها و اتاق‌های بازرگانی و همچنین استعلام از موسسات بین‌المللی و مراکزی که در این مورد خدمات ارائه می‌دهند امکانپذیر است. همچنین شناسائی کالاهای رقیب و کیفیت و قیمت آنها در بازار موردنظر و استفاده از روش‌های تبلیغاتی برای معرفی کالا نقش مهمی در موفقیت یک صادرکننده دارند.
 
۲-  صدور پروفرما (پیش فاکتور): صادرکننده باید پروفرما یا پیش فاکتور را که حاوی مشخصات کالا و فروشنده آن است برای خریدار ارسال نماید.
 
۳-  تهیه و تدارک و بسته بندی: صادرکننده در این مرحله باید کالا را تهیه و مطابق با توافق به عمل آمده بسته بندی نماید.
 
۴-  تعیین قیمت صادراتی: صادرکننده برای تعیین قیمت کالاهای صادراتی خود باید به کمیسیون نرخ گذاری مراجعه کند. این کمیسیون مرکب از نمایندگان وزارت بازرگانی، مرکز توسعه صادرات (سازمان توسعه تجارت فعلی)، وزارت صنایع، گمرک ایران و بانک مرکزی می‌باشند.
 
۵-  کسب مجوز صدور از ارگان‌ها و سازمان‌های ذیربط: پس از بازاریابی صادرکننده باید مجوز صدور کالا را از وزارتخانه های صنعتی، کشاورزی و یا بازرگانی کسب نماید. ولی در حال حاضر صدور اغلب کالاها نیاز به مجوز ندارد و فقط برای کالاهای خاصی مجوزهای موردی صادر می شود.
 
۶-  اظهار کالا به گمرک: در این مرحله کالا به گمرک حمل می‌شود و اظهارنامه خروجی یا صادراتی تنظیم و به گمرک ارائه می‌گردد. پس از ارزیابی کالا و پلمپ کردن بسته ها جواز خروجی (پروانه صادراتی) اخذ می‌گردد.
 
۷-  عقد قرارداد حمل و بیمه: صادرکننده با یکی از شرکت‌های معتبر حمل و نقل بین‌المللی قرارداد حمل امضاء می‌کند و همچنین کالا را تا رسیدن به مقصد بیمه می‌کند.
 
۸-  دریافت گواهی بازرسی کالا: این گواهی که معمولاً مورد درخواست خریدار است توسط موسساتی که موارد توافق طرفین قرار گرفته است صادر می‌شود.
 
۹-  صدور فاکتور و اخذ گواهی مبدا: صادرکننده در این مرحله باید فاکتور فروش کالای خود را صادر و به تایید اتاق بازرگانی محل برساند و اتاق بازرگانی گواهی مبدأ کالا را صادر خواهد نمود.
 
۱۰-  ارسال کالا: صادرکننده جواز خروجی را به شرکت حمل و نقل تحویل می دهد و شرکت مزبور براساس آن، بارنامه حمل صادر و کالا را از گمرک بارگیری و به مقصد حمل می‌کند.
 
مراحل گام به گام صادرات به روسیه
 
در دوره نوین روابط تجاری ایران و روسیه، حجم همکاری‌های تجاری دو کشور روند خوبی پیدا کرده است، در این کشور همانند دیگر کشورهای جهان راهکارهای ویژه‌ای برای صادرات وجود دارد که توجه به بعضی نکات ذیل ضروری به نظر می‌رسد:

• مراجعه به اقلام صادراتی به روسیه از ایران طی سالهای گذشته
• مراجعه به اقلام  صادراتی به روسیه از دیگر کشورها طی سالهای گذشته
• مشاوره با سازمان توسعه تجارت ایران و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن
• بررسی اشکال مناسب حمل کالا
• کسب اطلاعات از گمرک روسیه و تخفیفات گمرکی، مالیاتها و عوارض متعلقه
• بررسی قوانین صادراتی ایران و اطلاع از ممنوعیتها و محدودیتها
• لیست قیمت بر اساس شرایط مختلف تحویل
• مشتری یابی از طریق نمایشگاهها، عضویت در هیات تجاری اعزامی، شرکتها و تجار روسی و نهادهای سیاسی و تجاری
• توجه به زمانهای طلایی در ارسال محصولات
• استعلام شرکت مذکور از منابع معتبر
• درخواست کدهای سه گانه شرکت روسی (بانکی، مالیاتی و ثبتی) و استعلام وضعیت شرکت از اداره مالیات روسیه
• توجه به مشخصات تماس شرکت (سایت، ایمیل، تعداد شماره های دورنگار و تلفن)
• درخواست مدارک شرکت (اساسنامه، شرکت نامه و مجوز فعالیت)
• اجتناب از هر گونه پیش پرداخت، حق واسطه گری و رشوه خارج از قرارداد
• عدم اعطای هرگونه وکالت، حق نمایندگی خارج از قرارداد
• تعداد شعب شرکت در نقاط مختلف جهان
• توانمندیهای مالی، تولیدی، لجستیکی شرکت ایرانی
• توانایی ارایه سریع لیست قیمت و  پیش نویس قرارداد
• ارایه بروشور و کاتالوگ از سوی شرکت ایرانی
• سوابق فعالیت تجاری در روسیه و سایر کشورها
• دارا بودن امکانات در روسیه (نمایندگی، انبار، حساب بانکی، شریک تجاری، خودرو و ...)

نکات مهم در صادرات محصولات غذایی به روسیه

• توجه به زمان های طلایی در ارسال محصولات به بازار روسیه
• شرط حضور نمایندگان خریدار و فروشنده در زمان های بارگیری و تخلیه در مبدا و مقصد
• انجام معامله براساس قرارداد و طراحی مکانیزم جهت حل وفصل اختلافات ناشی از خرابی محصولات و تقسیم مخاطرات بین فروشنده و خریدار
• استفاده از وسیله مناسب حمل با توجه به محصول و فصل و نیز کنترل سوابق دمایی دستگاه های سردکننده کامیون‌ها
• توجه به بسته بندی، نظافت و درج اطلاعات به زبان روسی بر روی بسته‌ها
• توجه به اصل رقابتی بودن بازار روسیه به ویژه در زمینه مواد غذایی جهت محاسبه حاشیه سود
• توجه به رفتار رقبای خارجی در بازار و نحوه عمل آنها
• عدم معامله و ارسال کالا به اشخاص و شرکت های ناشناخته بدون دریافت تضمین
• در صورت تمایل همکاری با تجار ایرانی مقیم روسیه ضمن تحقیق درباره خوشنامی آنها، اخذ تضمین و وثیقه در ایران در برابر ارسال کالا مد نظر قرار گیرد.
• تلاش در جهت انعقاد قرارداد تامین محصول با فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ در صورت برخورداری از قدرت عرضه
• بکارگیری اشخاص معتمد در بازار روسیه جهت اعلام آخرین تغییرات در رویه و رفتار بازار

مراحل آغاز کار تجاری

آغاز فعالیت تجاری در روسیه نیازمند طی مراحل هشت گانه و ارایه اسناد مورد نیاز به ادارات؛ از جمله اداره ثبت شرکت‌های تجاری، اداره مالیات محلی،سیستم بانکی، مرکز کسب و کارهای مسکو و اتحادیه های صنفی است.مراحل ثبت شرکت جدید در روسیه به شرح ذیل می باشد:

• دریافت گواهی رسمی تاسیس شرکت
• سپرده گذاری در بانک و دریافت گواهی آن
• پرداخت بهای ثبت
• ثبت شرکت در ادارات سازمان امور مالیاتی برای دریافت شماره شناسایی مالیاتی
• دریافت گواهی رسمی ثبت، شماره شناسایی مالیاتی و کارت امضای بانکی
• باز کردن حساب بانکی شرکت
• آگاه نمودن سازمان امور مالیاتی روسیه از شماره حساب شرکت و نامه تایید آن
• ثبت شرکت در مرکز کسب و کارهای مسکو

مرحله ثبت شرکت در روسیه

بر اساس قوانین این کشور، می توان چهار گونه شرکت شامل شرکت روسی، شرکت مشترک خارجی- روسی، شرکت خارجی و شرکت بدون نشانی حقوقی را در این کشور به صورت رسمی ثبت کرد:
۱) شرکت صد درصد روسی: در این شرکت کلیه سهامداران روس هستند و ساده ترین نوع ثبت شرکت به شمار می آید. حداقل سرمایه برای ثبت این گونه شرکتها ششصد دلار است و قابل انتقال به هر شخص خارجی یا روس می باشد.
۲) شرکت مشترک خارجی- روسی: سهامداران این شرکتها ترکیبی از اتباع روس و خارجی هستند. شرکت یا شخص خارجی باید از کشور مبدا مجوز کار بازرگانی (کارت بازرگانی یا شرکت مورد تایید) داشته باشد. در این گونه شرکتها، مسئولیت ها تقسیم می شود و یا به طور کامل در اختیار طرف خارجی قرار می گیرد و هر یک از سهامداران خارجی یا داخلی می توانند شخص حقیقی یا حقوقی باشند.
۳) شرکت خارجی: سهامداران این شرکت اتباع خارجی هستند. ممکن است شرکت خارجی نماینده شرکت خارجی دیگری در خاک روسیه باشد. شرکت خارجی باید تمام مدارک خود را ترجمه کرده و به تایید وزارت خارجه برساند و سپس از وزارت بازرگانی روسیه مجوز دریافت کرده و در این کشور ثبت رسمی شود. هزینه ثبت شرکت خارجی پانصد تا هزار دلار است، دو هفته زمان می برد و دریافت مدارک لازم نیز در حدود هفتصد تا هزار دلار هرینه می برد.
۴) شرکت بدون نشانی حقوقی: این شرکت ها برای فعالیتهای تجاری خرد و محدود کاربرد دارند و بیشتر حالت پروانه کسب دارند. این شرکتها نیازی به مکان، شماره حساب ارزی و روبلی و ارایه گزارش مالیاتی مفصل ندارند و تنها سالیانه مبلغ معینی را به عنوان مالیات پرداخت می کنند.

ملاحظات مهم در تنظیم مفاد قرارداد

• ضمیمه نمودن کپی اسناد دو شرکت به قرارداد و مهمور شدن اسناد هر یک توسط دیگری
• درج نمودن یک بند در خصوص ضرر و زیان در صورت عملی نشدن قرارداد در هر یک از مراحل
• درج ماده ای به عنوان مکانیزم حل اختلاف در قرارداد
• ثبت و ضبط نسخه‌ای از قرارداد در مراجع و نهادهای دولتی یا اتاق‌های بازرگانی دو کشور
• درخواست تضمین بانکی از بانک‌های معتبر در قبال هر گونه پیش پرداخت
• درج شرط تحویل کالا حتی المقدور قبل از گمرک روسیه
• درخواست مدرکی مبنی بر موجود بودن کالا در انبار یا گمرک یا تاییدیه کارخانه
• تنظیم قرارداد به زبان انگلیسی و درج شرطی مبنی بر تفسیر قرارداد بر اساس زبان انگلیسی
• امضای قرارداد در مکان‌های خاص مثل سفارتخانه یا با حضور اشخاص خاص مثل دیپلمات‌ها
• درج مشخصات کامل دو شرکت و نیز شرایط و نحوه انجام معامله در قرارداد
• استفاده از مشاوره‌های حقوقی و تجاری از اشخاص ذیربط
• استفاده از پیوستهای لازم مثل جدول زمانی تحویل کالا در قرارداد
• امضای قرارداد پس از رویت امکانات، پرسنل و محلهای فیزیکی شرکت طرف قرارداد

برخی مشخصه های بازار روسیه

• بازار روسیه مصرفی است و برخی از مناطق آن تا ۸۵% مصرف کننده محصولات وارداتی هستند.
• مصرف کننده‌های روسی قبل از کیفیت به قیمت توجه دارند.
• مصرف کنندگان در مسکو تمایل به محصولات جدید دارند؛ در حالی که مصرف کنندگان در سنت پتربورگ در این خصوص محافظه کارترند.
• فروشگاه‌های هایپرمارکت تسلط قابل ملاحظه‌ای بر شبکه توزیع خرده فروشی در روسیه دارند.
• محصولات خارجی با سه مشکل موانع تجاری (تعرفه ای، مجوزها و ...) موانع مربوط به توزیع کنندگان (کاغذبازی) و قیمت تمام شده محصول روبرو هستند.
• بسته بندی تاثیر مستقیمی در فروش دارد.
• مشارکت در نمایشگاههای روسیه برای یافتن طرف تجاری مفید است.
• روسیه دارای روند کند بروکراسی(دلال‌گری) است و این امر هزینه تمام شده محصول را افزایش می‌دهد.
• روند کند بروکراسی اداری در روسیه سبب شده تا پرداخت‌هایی جهت تسریع در روند اداری انجام شود.
• بعضی مواقع ورود به بازار روسیه با یک محصول جدید راحت تر از گرفتن سهم بازار محصولات فعلی از دست سایر رقباست.
• اگر توان عرضه و رقابت در شهرهای مهم و بزرگ روسیه را برای محصول خود ندارید بهتر است محدوده‌های جغرافیایی کوچک را برای عرضه انتخاب کنید.
• علیرغم مشکلات، ورود به بازار روسیه سخت‌تر از ورود به بازار کشورهای اروپایی همچون فرانسه نیست.
• بازار روسیه همچون هر بازار دیگری برای خود قواعد و ویژگی‌هایی دارد، آنها را شناخته و در نظر بگیرید.

مقررات گمرکی واردات در روسیه

وارادات کالا به روسیه بر اساس قوانین گمرکی و با نظارت و کنترل مستقیم دولت این کشور انجام می‌شود. در مرحله نخست، باید چگونگی سیستم ارسال کالا، بازدید آن هنگام ورود به روسیه و تحویل آن به دریافت کننده، مشخص شود. ارز دریافتی برای فروش کالا و چگونگی فرستادن آن به مبدا نیز باید روشن باشد. بر اساس قانون گمرک روسیه، کالاهایی که از مرزهای گمرکی این کشور عبور می‌کنند، باید عوارض و مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند. این پرداخت در بدو ورود کالا و پس از گرفتن همه مجوزهای لازم از وزارت خانه‌ها و سازمان‌های وابسته، در گمرک انجام شده و سپس برگ ترخیص کالا صادر می‌شود. مالیات بر کالاهای وارداتی به چند صورت دریافت می‌گردد. یکی در زمان ترخیص بر اساس تعرفه‌های گمرکی و دوم مالیات آن که بسته به قیمت فروش داخلی روسیه است. برای ورود کالا به روسیه، این کشور مدارکی را از شرکت‌های داخلی مطالبه می نماید که شامل:

۱-  قرارداد بین یک شرکت خارجی فروشنده با خریدار روس که به تایید بانک روسی رسیده باشد که آنرا در روسیه پاسپورت ایزدیلکا می‌نامند؛ زیرا داشتن این قرارداد انتقال ارز پس از فروش کالا به خارج از کشور را ممکن می‌سازد.
۲ – گواهی مبدا کالا یا فرم A که کالاهای وارداتی از کشورهای کمتر توسعه یافته و در حال توسعه را مشمول ۲۵ درصد تخفیف تعرفه‌ای بر اساس نظام gsp می‌کند.
۳- بارنامه‌ای که در آن میزان کل وزنی قرارداد و میزان هر سری قید گردیده باشد.
۴- اصل پروانه شرکت تحویل گیرنده کالا که قبلا در گمرک کد کامپیوتری گرفته باشد.
۵- گواهی بهداشت داخلی روسیه که از قبل توسط ارائه نمونه کالا اخذ می‌گردد و تا روز ترخیص باید آماده گردد.(برای مواد کنسرو شده مدت طولانی و برای مواد فله مدت کمتری نیاز است) گمرک چنانچه مدرکی را ناقص بشمارد اقدام به تخلیه کالا در انبار گمرک تا تکمیل مدارک نموده و میتواند در ازاء هر روز انبارداری مبلغی را دریافت کند.
معمولا موارد نقص عبارتند از: عدم صدور گواهی بهداشت (فقدان نوشتار وزن و تاریخ مصرف و محتویات به زبان روسی.
پس از ورود کالا به گمرک شرکت گیرنده یا نماینده آن که در بارنامه ذکر شده است صاحب بار تلقی میگردد و حق ترخیص کالا را دارد. 

مقررات گمرکی صادرات

با توجه به اینکه کشور روسیه به عضویت کامل سازمان تجارت جهانی (WTO) درآمده لذا باید تابع قوانین این مجموعه باشد. روسیه ممنوعیت هایی در صادرات و واردات ندارد مگر در بخش نفت و گاز و کالای صادراتی عمدتاً از مالیات معاف می‌باشد؛ یعنی در صورتی که کالا به مالیات خریداری شده باشد. معمولا مالیات محصولات صادراتی که ۱۸-۲۰% است به صادرکننده عودت می‌شود. مهمترین مسئله در بخش صادرات برای شرکت ها تضمین و تشکیل پرونده بانکی کالای صادراتی است که صادرکننده باید تعهد کند که ارز حاصل به میزان درج شده در قرارداد به حساب بانکی شرکت در روسیه واریز گردد. تشریفات گمرکی صادرات پیچیدگی تشریفات واردات به روسیه را ندارد. تعرفه صادرات متغیر نمی باشد و درصد بسیار کمی از کل مبلغ کالا است.

خدمات گمرکی روسیه

گمرک روسیه پورتالی را برای تسریع در ترخیص کالا بصورت آنلاین طراحی نموده است که شامل دو مرحله می باشد:

1) قبل از رسیدن کالا به گمرک
 - ثبت نام در پورتال گمرک روسیه جهت دادن اطلاعی از قبل مبنی بر ورود کالا به گمرک روسیه
 - پر کردن فرمی که در آن اطلاعات اولیه از کالا و وسیله حمل و نقل ثبت می‌شود.
 - ایجاد یک صفحه شخصی با شماره شناسایی منحصر به فرد
توجه: این اطلاعات باید حداقل ۲ ساعت قبل از ورود کالا به ایست بازرسی فرستاده شود.

2) زمان رسیدن کالا به گمرک
 - حضور در گمرک با شماره شناسایی از قبل دریافت شده جهت ترخیص کالا
 - همکاری با افراد گمرک جهت چک کردن اسناد برای ترخیص کالا

محدودیت های گمرکی

واردات برخی اقلام مشخص به روسیه مستلزم دریافت مجوز، گواهی و پروانه های مختلف می‌باشد. اینگونه موارد بایستی جهت ترخیص به مقامات گمرک ارایه شود. همچنین فدراسیون روسیه عوارض ضد دامپینگ را در زمینه برخی محصولات همچون لوله‌های آهنی وارداتی از اوکراین اعمال می‌نماید.

تعرفه وارداتی صفر

بر اساس مصوبه هیات مدیره کمیسیون اقتصادی اوراسیا مورخ ۲۲ مارس ۲۰۱۶، نرخ عوارض تعرفه وارداتی کالاهای زیر به روسیه تا تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۹ صفر خواهد بود:
•  پسته پوسته دار
•  پسته پوست کنده
•  خرما
•  انگور خشک سیاه بی هسته
•  انگور خشک سلطانی
•  انواع دیگر انگور خشک

راهکارهای بازاریابی و صادرات به روسیه

روسیه به عنوان یک بازار تجاری رو به رشد محسوب می شود که راهکارهای ویژه‌ای برای بازاریابی، صادرات و فروش محصولات به این کشور وجود دارد. لذا توجه به نکات زیر ضروری به نظر می رسد:
•  مطالعه گزارشهای بازارشناسی و بازاریابی، پیش از ورود به بازار این کشور
•  شرکت‌های دارای برند تجاری و پذیرفته شده در بازار بورس، بیش از سایر شرکتهای تجاری موفق هستند
•  گردآوری اطلاعات به روز و دقیق از علایق مردم و شرایط اقتصادی جامعه
•  تجار روسی در خصوص مواردی مانند قیمت، کیفیت، زمان تحویل کالا و چگونگی ارایه خدمات به موقع حساسیت ویژه‌ای دارند.
•  معرفی محصولات و خدمات در نمایشگاه‌های تخصصی و عمومی
•  افرادی که قصد دارند برای تجارت وارد بازار روسیه شوند، می‌توانند با بخش اقتصادی و رایزن بازرگانی سفارت مشورت نمایند.
•  خرید کالا و استفاده از سرویس‌های عمومی با پول رایج این کشور انجام می‌گیرد. البته دلار و سایر ارزهای خارجی را می توان در بانکها، صرافی‌ها و یا هتل‌ها تبدیل به پول محلی کرد.

مشکلات و چالش‌های تجارت با روسیه

-  فضای اقتصادی روسیه با ویژگی‌هایی چون مقررات بیش از حد، روند کند بوروکراسی اداری و موانع متعدد اداری شناخته می‌شود.
-  تلاش‌ها برای گشایش فضای سرمایه‌گذاری مناسب در روسیه با چالش مواجه است و این کشور با پدیده فرار سرمایه مواجه است. خروج سرمایه از روسیه در سال ۲۰۱۰ معادل ۳۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، در سال ۲۰۱۱ معادل ۸۰ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار، در سال ۲۰۱۲ معادل ۵۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار، در سال ۲۰۱۳ معادل ۵۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، در سال ۲۰۱۴ معادل ۱۵۳ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۵ برابر با ۹/۵۸ میلیارد دلار بوده است. با این حال چنانکه آمار نشان می دهد رقم خروج سرمایه نسبت به دوره زمانی آغاز بحران کریمه کاهش یافته است.
-  تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۱۵ معادل ۱۸۶۱ میلیارد دلار بود که نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته است. در سال ۲۱۰۴ این رقم معادل ۲۰۷۹ میلیارد دلار بوده است.
-  ۸۰ درصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در روسیه دارای منشا کشورهای اعمال‌کننده تحریم می‌باشد و جایگزینی این حجم بالا در شرایط اقتصادی و سیاسی فعلی روسیه دشوار می‌باشد.
-  دارایی‌های روسیه در اوکراین به ارزش ۳۰ میلیارد دلار در معرض خطر قرار دارد و فعالیت شرکت‌های روسی در کریمه با تحریم از سوی غرب مواجه است.
-  اقتصاد روسیه فقط دو درصد تولید ناخالص جهانی را شامل می‌شود و بیش از ۵۰ درصد تجارت روسیه با اتحادیه اروپاست.

نقاط ضعف

•  دشواری ارتباط دو کشور بدلیل عدم آشنایی تجار با زبان‌های رسمی دو کشور و عدم فراگیری زبان‌های رایج بین‌المللی. متاسفانه تجار کشورمان بر خلاف تجار کشورهای جمهوری آذربایجان و مستقل هم سود آشنایی چندانی به زبان روسی ندارند و این از موانع عمده فعالیت آنان در روسیه می‌باشد.
•  اختلال در سیستم‌های بانکی و تبادلات پولی میان دو کشور به دلیل برخی ملاحظات
•  ذهنیت تاریخی منفی در دو کشور نسبت به یکدیگر به دلیل تبلیغات و رخدادهای تاریخی. عموما یک جریان رسانه‌ای در ایران و روسیه وجود دارند که به دلیل سوابق منفی تاریخی ، رویکرد مثبتی به همدیگر ندارند.
•  عدم شناخت دقیق صادرکنندگان ایرانی از وسعت بازار روسیه و عدم شناخت شرکت‌های روسی از توانمندی‌های صادراتی ایران.
•  گرانی شهر مسکو و هزینه‌های زیاد سرمایه‌گذاری اولیه. برخی از شرکت‌های ایرانی برای اجاره دفتر در مسکو مشکلات مالی دارند. چنانچه شرکتی بخواهد در مسکو مراکز پخش کالا دایر نماید می‌بایست هزینه زیادی صرف پرداخت اجاره و یا خرید ملک نماید. ایجاد مراکز تجاری با کمک مشترک بخش خصوصی و دولتی می‌تواند یکی از راهکارها برای حل این مشکل باشد.
•  برنامه‌ریزی و حضور موفق شرکت‌های خارجی و حمایت‌های خاص برخی دولت‌ها از شرکت‌های متبوع
•  رقابت‌های منفی صادرکنندگان ایرانی در روسیه
•  عدم توجه به کیفیت محصولات صادراتی در بلندمدت. صادرکنندگان ایرانی نباید تنها به سود آنی و کوتاه مدت فکر کنند، بلکه باید محصولاتی به روسیه صادر نمایند که نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی دارای کیفیت بالاتری باشد.

 گزارشات و منابع مکتوب با موضوع تجارت در کشور روسیه

»» اطلاعات پایه
»» روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران
»» روابط تجاری با جهان
»» همکاری های دوجانبه
»» سایر گزارشات
»» دانلود کتاب راهنمای تجارت با کشور روسیه
»» نقشه راه توسعه تعاملات اقتصادی با روسیه
»» تحلیل بازار روسیه برای ورود کالاهای ایرانی
»» راهنمای صوتی تجارت با کشور روسیه

پادکست تجارت با روسیه