پیوند نویدبخش نساجی و دانشگاه

علیرضا حائری: در ایران صنعت نساجی یکی از قدیمیترین صنایع کشور بوده که از لحاظ تعداد شاغلان، ایجاد ارزشافزوده، ارزآوری و تعداد واحدهای تولیدی یکی از صنایع مهم کشور محسوب میشود.

فعالیتهای ریسندگی و بافندگی بهویژه تهیه پوشاک از الیاف از هزاران سال پیش در ایران معمول بوده است. صرفنظر از آنچه درباره پیشینه تهیه پوشاک در دوران افسانهیی تاریخ ایران به کیومرث یا هوشنگ پیشدادی نسبت داده میشود با توجه به آثاری که از تپه سیلک کاشان بهدست آمده، وجود گونهیی فن بافندگی در 4700سال پیش از میلاد تایید شده است.

درسالهای 1850 تا 1860میلادی با آغاز انقلاب صنعتی در اروپا و ورود ماشینآلات به بخش تولید، این حرفه نیز از روشهای دستی و سنتی به روشهای مکانیکی روی آورد و با استفاده از ماشینآلات ریسندگی و بافندگی کارخانجات جدید ساخته شدند.

نگاهی به گذشته صنعت نساجی در کشور نشان میدهد که این صنعت در شمار نخستین صنایع کارخانهیی ایران است. نخستین کارخانههای نساجی برای بافت چلوار و حریر توسط میرزا تقیخان امیرکبیر در تهران و کاشان دایر شد. نخستین کارخانه نساجی ایران که موفق به ادامه کار شد، تنها دارای یک دستگاه ماشین ریسندگی 1200دوکی بود که توسط صنیعالدوله از سوییس خریداری و در تهران نصب شد. این کارخانه در سال 1280 به بهرهبرداری رسید.

درحال حاضر حدود 10هزار واحد نساجی و پوشاک در کشور فعال هستند که 11درصد از کل واحدهای صنعتی ایران را بهخود اختصاص دادهاند. بدون شک در توسعه صنعتی این رشته، نقش مهندسین بهخصوص مهندسین نساجی غیرقابل انکار است. وجود دانشگاههای معتبر در کشور که در زمینه آموزش مهندسین نساجی فعال هستند ازجمله مزیتهای مهم این صنعت در کشور است.

رشته مهندسی نساجی جزو نخستین رشتههای فنی مهندسی در دانشگاههای کشور بوده است. هماینک در بسیاری از دانشگاههای معتبر کشور، مهندسی نساجی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و مدیریت صنایع نساجی در مقطع کارشناسی ارشد تدریس میشود. این امر زمینه را برای استفاده از مدیران شایسته و کارآمد که همزمان دارای اطلاعات فنی نساجی و پوشاک و دانش مدیریتی هستند، مهیا کرده است.

فارغالتحصیلان مقطع کارشناسی علاوه بر کسب دانش مهندسی با مهارتهای لازم در تجزیه و تحلیل مسایل فنی، مهندسی و تولیدی نساجی آشنا شده و راه ارتباط علمی با سایر مهندسین در علوم مختلف را نیز فرا میگیرند. بهواسطه تواناییهای کسب شده در این مقطع تحصیلی، فارغالتحصیلان میتوانند در صنعت نساجی و دیگر صنایع وابسته به آن سرپرستی خط تولید، مدیریت و نظارت امر تولید و اداره کارخانه را به آسانی بهعهده گرفته و ضمن مدیریت و بهرهبرداری از بخشهای مختلف یک کارخانه نساجی یا صنایع وابسته به آن درخصوص برنامهریزی واحد تحت نظارت خود در موارد مورد نیاز اقدام کنند.

فارغالتحصیلان مقطع کارشناسی ارشد با فراگیری اصول تحقیقات علمی علاوه بر داشتن تواناییهایی که به آن اشاره شد، قادرخواهند بود تا بخشهای تحقیق و توسعه این صنعت را نیز به آسانی راهبری کنند و در نهایت فارغالتحصیلان دوره دکتری با شناخت مرزهای دانش بشری و احاطه نسبی بر آثار علمی در یک زمینه خاص رشته نساجی، قادر خواهند بود تا گامهای موثری را در میادین علمی داخلی و خارجی بردارند.

این رشته در دانشکده نساجی در سه گرایش آموزش داده میشود: گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف، گرایش تکنولوژی نساجی و گرایش پوشاک.

بدون شک منابع انسانی در هر کشوری جزو ارزشمندترین سرمایههای ملی هستند و طبقه مهندسین در این بخش اهمیت ویژهیی دارند. هر ساله افراد بسیاری از دانشگاههای مختلف در رشته مهندسی نساجی و پوشاک فارغالتحصیل میشوند. اما متاسفانه به دلایل گوناگون ازجمله عدم تناسب کافی مهارتهای کسب شده توسط فارغالتحصیلان با نیازهای واحدهای صنعتی، عدم اعتماد برخی صنعتگران به تازه فارغالتحصیلان، عدم آگاهی بسیاری از مدیران صنعتی از تواناییهای افراد تحصیلکرده و جویای کار، عدم جذابیت کار در محیطهای صنعتی و وجود انگیزه بیشتر در کارهای تجاری و مواردی از این قبیل، جذب صنعت نشده یا در حوزههای غیرمرتبط مشغول بهکار میشوند. درحالی که بهرهگیری از نیروی جوان، تحصیلکرده، آماده بهکار و با استعداد در صنعت پیامدهای مثبت بیشماری خواهد داشت. استفاده از دانش بهروز این افراد به همراه روحیه و انگیزه بالای آنها در یادگیری باعث پیشرفت بیش از پیش این صنعت خواهد شد.

 بدیهی است جذب هرچه بیشتر این قبیل افراد تحصیلکرده در صنعت نساجی و پوشاک هم برای کارفرمایان، هم برای فارغالتحصیلان و هم برای توسعه صنعت نساجی و پوشاک الزامی و مفید خواهد بود و موجبات شکوفایی هرچه بیشتر این صنعت را فراهم خواهد آورد.

چه بسا با این کار زمینه برای گرایش بیشتر جوانان به تحصیل در این رشته پدید آید و موجبات بهرهمندی مداوم صنعت از دانش بهروز را فراهم آورد.