ایران از «گذرگاه سبز» روسیه با موفقیت خواهد گذشت؟

ایران و روسیه بهزودی برای راهاندازی «گذرگاه سبز» گمرکی بین تهران و مسکو موافقتنامه امضا میکنند.

در پی ایجاد تنش سیاسی بین روسیه و ترکیه در ماههای اخیر، ایران پذیرفته در زمینه صادرات میوه و سبزیجات به این کشور، جایگاهی را که پیش از این در اختیار ترکیه بود، در بازار این کشور به خود اختصاص دهد.

رئیس اداره فدرال گمرک روسیه با اعلام این خبر عنوان کرده که برای امضای توافقنامه گذرگاه سبز گمرکی بین دو کشور به ایران سفر میکنیم.

«یکی از مهمترین دستاوردهای گذرگاه سبز که بزرگترین سند همکاریهای تاریخ گمرکی دو کشور به شمار میرود، سرعت در صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه است.

براساس این توافق، ترخیص محصولات کشاورزی فاسدشدنی ایران در اولویت کاری گمرک روسیه قرار میگیرد و افزون بر این محصولات کشاورزی نیز در گذرگاه سبز این کشور ترخیص خواهد شد و گمرک ایران هم متعهد شده است اطلاعات و ارزش گمرکی کالاها را ارسال کند تا نسبت به ترخیص سریع محصولات کشاورزی ایران اقدام شود.»

اما پرسشی که در این میان مطرح میشود این است که آیا ایران آمادگی تأمین نیازهای روسیه در بخش محصولات کشاورزی و میوه را دارد؟ ایجاد گذرگاه یا کریدور سبز گمرکی بر میزان صادرات این محصولات از ایران به مقصد روسیه چه اثری خواهد داشت؟

کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، درباره راهاندازی گذرگاه سبز گمرکی بین تهران و مسکو اظهار کرد: کریدور سبز میتواند در قالب یک توافق همان طور که بین روسیه و ترکیه در سال 2008 رخ داد، با ایران هم در این مقطع رخ دهد، اما مسأله کنونی این است که ما صادرکننده توانمند در سطحی که بازار روسیه نیاز دارد در حوزه مواد خام کشاورزی نداریم.

یعنی صادرکنندهای نداریم که بتواند در تمام 12 ماه سال، قیمت کالا و تأمین کالا را به طرف روسی تعهد دهد. این مسألهای است که فکر میکنم از ایجاد کریدور سبز گمرکی مهمتر است.

او افزود: نکته دیگر این است که زیرساختهای صادراتی ما فراهم نیست و قیمت تمامشده محصولاتمان نسبت به رقیبانی که در این بازار داریم بیشتر است.

به عنوان مثال الآن درباره پنیر بعد از یک سال توانسته مجوز صادرات بگیرد و سازمان دامپزشکی روسیه اجازههای لازم را به چهار کارخانه لبنی ما داده است، اما در عمل به عنوان مثال آمریکای جنوبی در این بازار نسبت به ما مزیت قیمتی دارد.

دلیل این مسائل سیاستهایی است که به این موضوع منجر شده که ما تا حدودی کشورمان را محصور کردهایم و خودمان مواد خام را بالاتر از حد جهانی قیمتگذاری میکنیم و در نتیجه به دست خودمان امکان حضور در بازارهای جهانی را از تولیدکنندگان میگیریم.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران سپس عنوان کرد: اگر به آمارهای صادراتی سال 94 نگاه کنید، در سال 94 با نزول صادرات محصولاتی مواجه شدهایم که به مدت یک دهه هر سال رشد صادراتشان را داشتهایم به عنوان مثال صنایع پرمزیتی مثل لبنیات، شیرینی و شکلات یا ماکارونی.

او افزود: صرفا با ایجاد کریدور سبز ما نخواهیم توانست حجم زیادی صادرات را مدیریت کنیم. ما باید کاری کنیم که محصولاتمان هم قدرت رقابت در بازارهای دیگر را داشته باشد.

زرگران همچنین گفت: فاصله حمل و نقلی دریایی آمریکای جنوبی به روسیه زیاد است، ولی قیمت تمامشده محصولات آنها به قدری پایین است که در نهایت کالا به صورت CIF (قیمت، بیمه و هزینه حمل و نقل) در بنادر روسیه از کالاهای ما ارزانتر درمیآید.

او سپس عنوان کرد: همه کشورها برای اینکه رشد اقتصادی داشته باشند، سیاستگذاریهایشان به نحوی است که صادراتشان را افزایش دهند.

این سیاستگذاریها در قالب یارانه صادراتی، معافیتهای مالیاتی و بیمههای صادراتی است، ولی در کشور ما هیچ کدام از اینها وجود ندارد.

طبیعتا کشورهایی که صادرکنندههایشان چنین مزیتهایی داشته باشند، قیمت تمام شده کالاهایشان بسیار پایینتر از ماست و بازار را از دست شرکتهای ایرانی میگیرند.

به همین دلیل بازار روسیه در اختیار کشورهای مختلف است و ما نتوانستهایم از فرصتهایی که ایجاد شده استفاده کنیم و سهم مناسبی در این بازار به دست آوریم؛ چه زمانی که بین روسیه و اتحادیه اروپا تنش سیاسی ایجاد شد و روسیه از ما خواست بخشی از احتیاجاتش را تأمین کنیم، ولی ما نتوانستیم، چه زمانی که بین روسیه و ترکیه تنش سیاسی ایجاد شد و روسیه رسما اعلام کرد نیاز دارد مواد خام مورد نیازش را از ایران تأمین کند.

این دو فرصت بزرگ در حوزه صادرات که شاید دیگر تکرار نشود، بهراحتی از دست رفت و سوخت.

زرگران در ادامه تأکید کرد: البته ایجاد کریدور سبز گامی مثبت است. یکی از اقدامات ترکها در مسیری که طی کردند و به یک بازار 4 میلیارد دلاری در روسیه دست یافتند، استفاده از کریدور سبز بود، ولی آنها در کنارش مکملها و اقدامات دیگری هم داشتند که تولیدکننده بتواند وارد بازار شود.

این در حالی است که در حال حاضر در حوزه مواد خام کشاورزی توانمندی ما بسیار پایین است و قیمت تمامشده محصولاتمان هم به دلیل بالا بودن قیمت مواد خام در داخل کشور، در بسیاری از حوزهها مزیت رقابتی ندارد.

مثل گذشته یک صادرات لاکپشتی داریم

رضا نورانی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه نیز در این مورد گفت: تا زمانی که تعرفههای آنها بالا باشد، هرچه هم از این گذرگاههای سبز ایجاد کنند، اتفاق چندان مهمی برای صادرات ما رخ نمیدهد و یک حرکت جدی صورت نمیگیرد و ما مثل گذشته یک صادرات لاکپشتی داریم. بنابراین مسأله تعرفهای است. در این زمینه گمرکات ما باید با کشورهای دیگر توافقنامههای ترجیحی را منعقد کند.

نورانی سپس تأکید کرد: تجارت معمولا یک جاده دوسویه است. همان طور که محصولات روسیه با تعرفههای چهار - پنج درصد به ایران میآید، باید محصولات ایرانی هم به همین شکل به این کشور بروند.

اگر قرار باشد همچنان محصولات ایرانی با 30 یا 35 درصد تعرفه صادر شود، کالاهای آنها هم باید در گمرکات ما با همین قدر تعرفه وارد کشور شوند.

او خاطرنشان کرد: ما پیشنهاد میکنیم که برای توسعه صادرات به موضوع تعرفههای ترجیحی به عنوان یک ضرورت و یک نیاز توجه شود.

به عنوان مثال این همه محصولات کره جنوبی وارد بازار ما میشود، ولی ما در آنجا درگیر مشکلات تعرفهای هستیم.

در پاکستان و هندوستان نیز همین طور است. بنابراین ضروری است در سفرهای سیاسی به این کشورها حتما توافقنامههای ترجیحی در دستور کار قرار بگیرد و از این امکان برای توسعه صادرات استفاده شود.

همان طور که در حال حاضر روسیه با کشورهای همجوار خود توافقنامه اوراسیا را دارد و این توافقنامه کمک کرده که همسایگان این کشور حضوری جدی در بازارهای روسیه داشته باشند.