بازار نفت «بُر» می‌خورد؟

با این حال برخی از کارشناسان اینگونه اظهارات را چندان جدی تلقی نمیکنند و بر این باورند که سیاستهای عربستان در حرف و عمل متفاوت است، بنابراین آنچه در نشست دوحه(نشستی که در ماه آوریل به منظور فریز تولید نفت برگزار شد) رخ داد، در انتظار نشست غیررسمی است که کشورهای تولیدکننده نفت در حاشیه اجلاس الجزایر برگزار میکنند.

اما طیف دیگری از کارشناسان نیز در این میان وجود دارند که شرایط کنونی را متفاوت از شرایط بازار در زمان برگزاری نشست دوحه میدانند. به اعتقاد آنان، نیاز عربستان به قیمتهای بالای نفت به منظور قیمتگذاری مناسب سهام آرامکو، رشد تولید نفت ایران و پس گرفتن بخش قابلتوجهی از بازار نفتش، افت تولید نفت شیل و روند کاهشی قیمت نفت در یک ماه اخیر از عواملی است که احتمال رسیدن به توافق بر سر فریز تولید را اینبار قویتر کرده است.

ابراز تمایل سعودیها برای مذاکره در الجزایر

ورود مجدد بازار نفت به فاز خرسی بهانه‎ای شد که اعضای اوپک مجددا بحث فریز تولید را پیشبکشند. در آخرین اظهارات در اینخصوص اینبار نوبت وزیر انرژی عربستان بود که گمانههای توافق بر سر توقف رشد تولید را بین تولیدکنندگان نفت تقویت کند. تاکنون این موضوع از سوی اعضای ضعیفتر این سازمان چون قطر و ونزوئلا مطرح میشد. روز پنجشنبه خالد الفالح، وزیر انرژی تازه منصوب شده سعودیها اعلام کرد، کشورش با تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک برای کمک به تثبیت بازارهای نفت همکاری خواهد کرد. به گزارش رویترز، الفالح در بیانیهای گفته است: «ماه آینده نشستی با حضور وزرای کشورهای مجمع بینالمللی انرژی در الجزایر خواهیم داشت و این فرصتی بهوجود خواهد آورد تا کشورهای عضو و غیرعضو اوپک گردهمآیند و درباره وضعیت بازار گفت وگو کنند.» وی یکی از موضوعات احتمالی که درباره آن بحث خواهد شد را بررسی هرگونه اقدامی که موجب تثبیت قیمت نفت شود، دانست.

در روزهای 26 تا 28 سپتامبر (ماه آینده میلادی) مجمع بینالمللی انرژی با حضور کشورهای تولیدکننده و مصرفکننده نفت در الجزایر برگزار میشود. اولینبار رئیسجمهوری ونزوئلا نیکلاس مادورو از احتمال مذاکره بین کشورهای عضو وغیرعضو اوپک بر سر به تعادل رساندن بازار نفت سخن گفته بود، بعد از آن وزیر انرژی قطر که ریاست دورهای نشست اوپک را نیز به عهده دارد، اعلام کرد این کشورها در حاشیه نشست الجزایر دیدار خواهند کرد. با این حال تاکنون این اظهارات چندان جدی تلقی نمیشد چراکه ونزوئلا را بهعنوان کشوری میشناسیم که طی دو سال گذشته مدام برای مذاکره بین کشورهای تولیدکننده نفت و تعادل برای بازار نفت تلاش کرده است. این کشور، اقتصادی بهشدت وابسته به نفت دارد و در حالحاضر شرایط بحرانی را از سر میگذراند، بهطوریکه بسیاری از کارشناسان فروپاشی اقتصادی ونزوئلا را قریبالوقوع میدانند، از همینرو تلاش مداوم آن برای رشد قیمت نفت دور از انتظار نیست. از سویی قطر نیز یکی از اعضای بسیار کوچک و بالطبع کمتاثیر اوپک محسوب میشود. تولید نفت این کشور به زحمت به روزی 700 هزار بشکه میرسد. همچنین قطر را بهعنوان یکی از کشورهای دنبالهرو سیاستهای عربستان در اوپک میشناسیم، از همینرو بعید بهنظر میرسد که در صورت عدم همکاری مجدد عربستان در طرح فریز کشوری مانند قطر از این طرح حمایت کند.

اما عامل دیگری که تاکنون طرح فریز را چندان جدی نشان نمیداد، مواضع روسیه بهعنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان بود. وزیر انرژی این کشور با مساعد خواندن قیمتهای کنونی نفت اعلام کرده بود، نیازی به مذاکره برای تعادل رساندن بازار نفت نمیبیند. پیش از این در ماه آوریل (حدود سه ماه پیش)، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در دوحه پایتخت قطر با یکدیگر دیدار و روی طرح فریز تولید نفت مذاکره کردند. در واقع این کشورها قصد داشتند متعهد شوند تا زمانی که بازار نفت به تعادل نرسیده است، تولید نفت خود را در سطح ثابتی نگه دارند.

اما در آن زمان تحریمهای غرب علیه ایران تازه لغو شده بود و ایران به دنبال افزایش سهم بازار خود و بازگشت به سطح تولید پیش از تحریمها بود، از همینرو کشورمان نمایندهای به این نشست نفرستاد و اعلام کرد که حاضر نیست در هیچ طرح محدودکننده تولید مشارکت داشته باشد. در این بین عربستان نیز به بهانه نبود ایران در طرح فریز نشست دوحه را به شکست کشاند و اعلام کرد در نبود ایران در طرح فریز مشارکت نخواهد کرد.

عربستان به دنبال فریز تولید است؟

اما اظهارات اخیر الفالح مجددا گمانهها بر سر امکانپذیر بودن اجرای این طرح را تقویت کرد. در این بین برخی با اشاره به نشست شکست خورده دوحه هرگونه توافق بر سر کنترل تولید را ناممکن میدانند اما برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که شرایط در حال حاضر متفاوت از آوریل گذشته است و احتمال دارد کشورهای عضو و غیرعضو در حاشیه اجلاس الجزایر به توافقهایی دست یابند.

کارشناسانی که هرگونه مذاکره برای محدود کردن رشد تولید را از پیش شکست خورده میدانند، بر این باورند که آنچه ماه آوریل در دوحه رخ داد، مجددا تکرار خواهد شد. این عده از کارشناسان بر این باورند که به رغم تلاشهای کشورهایی چون ونزوئلا و قطر چهار کشور بزرگ و اثرگذار در این طرح یعنی ایران، عراق، عربستان و روسیه به نظر نمیرسد چندان به محدود کردن تولید خود علاقهمند باشند و برنامههای افزایش تولید نفت خود را دنبال میکنند. آنها همچنین به رشد تولید عربستان در ماههای گذشته اشاره میکنند که به سطح بی سابقهای رسیده است و آن را دلیلی برای عدم مشارکت این کشور اعلام میکنند. بر اساس گزارش اوپک عربستان در ماه جولای روزانه 10/477 میلیون بشکه نفت تولید کرده و این در حالی است که برخی دیگر از منابع تولید نفت این کشور در ماه جولای را بیش از 10/6 میلیون بشکه در روز برآورد کردهاند که بیش از رکورد تولید عربستان در ژوئن سال گذشته است. عربستان همچنین به تازگی فرمول قیمتی نفت خود را در بازار آسیا کاهش داده و به شکل کم سابقهای به مشتریان نفتی آسیایی خود تخفیف داده است. این دست از اقدامات موجب میشود که به اعتقاد برخی عربستان در عمل و گفتار سیاستهای یکسانی را دنبال نمیکند و در عمل این کشور همچنان به دنبال افزایش سهم بازار خود است.

البته در بیانیهای که الفالح روز پنجشنبه صادر کرده است، افزایش بیسابقه تولید نفت این کشور را به رشد تقاضای داخلی این کشور در تابستان نسبت داده است. الفالح تصریح کرده است، ریاض نگران افت قیمت نفت به 40 دلار یا پایین تر به دلیل مازاد عرضه نیست زیرا بازار در حال حرکت به سمت تعادل است، اما برطرف شدن مقدار مازاد در انبارهای نفت خام و فرآوردههای نفتی زمانبر خواهد بود. برخی از کارشناسان بر این باورند که ورود بازار نفت به فاز خرسی موجب شده که کشورهای عضو اوپک مجددا بحث فریز تولید را پیش بکشند تا از افت قیمت نفت به شکل روانی جلوگیری کنند. به اعتقاد آنان طی چند ماه آینده مدام این بحث مطرح خواهد شد تا زمانی که اثرگذاری خود را کامل از دست بدهد. بنابراین بر عقیده این گروه نشستهای این چنینی بیش از آنکه دستاورد عملی داشته باشد جنبه روانی دارد.

4 مولفه تغییر شرایط

اما در این بین برخی دیگر از کارشناسان نظری خلاف این دارند. به اعتقاد آنان شرایط در حال حاضر متفاوت از آنچه است که در آوریل بود از همین رو احتمال میرود این کشورها به زودی برای کنترل عرضه اقدام کنند. یکی از دلایل مورد نظر این عده از کارشناسان به واگذاری بخشی از سهام آرامکو (شرکت دولتی نفت عربستان) مربوط است. عربستان طی چند ماه اخیر اعلام کرده است که قصد دارد بخشی از سهام آرامکو را در بورسهای جهان عرضه کند. بر اساس گفتههای شاهزاده قدرتمند این کشور، محمد بن سلمان این کشور تا سال 2020 حدود 5 درصد از آرامکو را عرضه خواهد کرد که همین مقدار حدود 25 میلیارد دلار ارزشگذاری خواهد شد. در واقع عربستان ذخایر نفتی خود را نیز بهعنوان بخشی از داراییهای آرامکو در نظر خواهد گرفت. از همین رو برخی از کارشناسان بر این باورند که عربستان برای ارزشگذاری مناسب آرامکو نیاز به قیمت بالای نفت دارد تا بتواند IPO (عرضه اولیه) را با قیمت مناسبی در بازارهای سهام عرضه کند. بنابراین این کشور نیاز به همکاری با دیگر اعضای اوپک دارد تا بتواند قدری بهای نفت را افزایش دهد.

اما دلیل دوم مطرح شده، به سطح تولید نفت ایران باز میگردد. بر اساس آمارهای دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت، ایران در ماه جولای روزانه 3/66 میلیون بشکه نفت تولید کرده که حدود سطح تولید در ماههای پیش از اعمال تحریمهای غرب است، بنابراین ایران بخش قابل توجهی از سهم بازار خود را به دست آورده است. این در حالی است که در ماه آوریل ایران در ابتدای برنامه افزایش تولید خود بود و قصد نداشت به هیچ عنوان بازگشت به بازار را به تعویق اندازد. به گفته این عده از کارشناسان حال با رشد تولید نفت ایران به سطح قبل از تحریمها ایران آماده مذاکره در راستای افزایش قیمت نفت است.

کاهش تولید نفت شیل در آمریکا بهعنوان یکی از مهمترین دلنگرانیهای سالهای اخیر تولیدکنندگان سنتی نفت، میتواند بهعنوان یکی از محرکهای کشورهای عضو اوپک برای کاهش رشد عرضه نفت عمل کند. در حال حاضر تولید نفت آمریکا به حدود 8/4 میلیون بشکه در روز رسیده است که نسبت به اوج تولید این کشور در ژوئن 2015 حدود 1/2 میلیون بشکه کمتر است. همچنین آمریکا در آوریل حدود 9 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‎کرد که نسبت به آن زمان افت تولید بیش از 500 هزار بشکهای را تجربه کرده است. از همین رو یکی از نگرانیهای مهم کشورهای عضو اوپک که رشد خیرهکننده و افسار گسیخته نفت شیل بود تا حدود زیادی رفع شده و این مذاکرات برای طرح فریز تولید را امکان پذیرتر میکند.

از سویی میتوان به گزارش اخیر آژانس اشاره کرد که قیمت 60 دلار را محدوده قیمتی عنوان کرد که تولیدکنندگان شیل بهطور واقعی و اثرگذار میتوانند به بازار باز گردند، قیمتی که این روزهای بازار نفت از آن فاصله زیادی دارد. از سوی دیگر به قیمت نفت بهعنوان یکی از عوامل اثر گذار بر مذاکرات بر سر طرح فریز اشاره میشود. در زمان برگزاری نشست دوحه بهای نفت به تازگی وارد محدوده 40 دلار شده بود و نسبت به کف قیمتی فوریه بیش از 50 درصد رشد قیمتی را تجربه کرده بود. از سویی به دلیل اختلالات عرضه پیشبینی میشد این رشد قیمتی تداوم یابد، این موضع موجب خوشبینی کشورهای شرکتکننده به آینده بازار نفت شود و لزوم مذاکرات را کمتر میکرد. هر چند که نفت در حال حاضر در محدوده 40 دلار نوسان میکند اما به تازگی بازار نفت بعد از مدتها مجددا وارد فاز خرسی شد و این موضوع لزوم مذاکرات را بیشتر کرده است. با این حال کارشناسان بر این باورند اینکه نفت در زمان برگزاری اجلاس الجزایر در چه محدودهای باشد یکی از مولفههای اثرگذار بر مذاکرات است. حال باید منتظر ماند و دید در یک ماهی که تا برگزاری اجلاس الجزایر مانده است، شرایط و بازار نفت اظهارات را به کدام سو میبرد؟