اما متاسفانه در سال‌های اخیر این رقبای ما هستند که تنها با اعمال نقش واسطه‌ای خود عملکرد بهتری در این زمینه داشته‌اند و سودآوری آنان از صادرات زعفران در حال پیشی گرفتن از ماست. در مطالعه‌ای از سوی اتحادیه اروپا که به‌منظور واکاوی مشکلات این صنعت در قاره سبز از بهبود کیفیت آن تا افزایش رقابت‌پذیری این محصول انجام شده است، استراتژی‌هایی ارائه شده که نشان می‌دهد رقیبان ما در حال طراحی استراتژی‌هایی به منظور بهبود فرآیند تجاری‌سازی و فروش این ماده ارزشمند در دنیا هستند.
حتی پیش‌بینی می‌شود تحقق این امر تولید زعفران در سطح کلان را محقق کرده و موجبات دسترسی آسان‌تر تولیدکنندگان و فعالان تجاری زعفران به بازارهای داخلی و خارجی این قاره را فراهم آورد.
دولت، صادرکنندگان زعفران را حمایت کند
مهدی برزگری یکی از صادرکندگان زعفران در خراسان شمالی، با اشاره به اینکه زعفران یکی از مهمترین کشورهای تولیدکننده زعفران در دنیا است، گفت: برای حفظ جایگاه ایران در دنیا در تولید و فروش این محصول باید امر صادرات مورد توجه دولت قرار گیرد.
وی افزود: در واقع این صادرات است که سبب می شود تا همچنان ایران در این حوزه پیشتازی کند در غیر این صورت کشورهای دیگر جای ایران را گرفته و آن موقع ایران فقط تولید کننده خواهد شد که فایده چندانی نخواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه باید دولت صادرکنندگان زعفران را مورد حمایت قرار دهد، ادامه داد: برای صادرات این محصول باارزش صادرکنندگان با مشکلاتی نیز مواجه هستند که باید نسبت به رفع آن ها اهتمام جدی وجود داشته باشد.
برزگری یکی از مهمترین مشکلات صادرکنندگان زعفران را برون سپاری ارزی بیان کرد و توضیح داد: این امر در یک سال اول شوک زیادی را به صادرات این محصول وارد کرد اما وضعیت نسبت به آن موقع بهتر شده است.
وی تاکیدکرد: زعفران یا طلای سرخ ارزش افزوده بسیار بالایی دارد که می تواند درآمد زیادی را به عنوان کالای غیرنفتی برای کشور ایجاد کند. بنابراین اختصاص ارز نیمایی به صادرکنندگان این محصول نیز می تواند یکی از گزینه های حمایتی دولت باشد.
تولید زعفران ارگانیک از فاکتورهای مهم حفظ جایگاه ایران در تولید و صادرات این محصول
وی در ادامه با تصریح بر اینکه ارگانیک بودن این محصول نقش مهی را در صادرات آن و حفظ جایگاه ایران در دنیا به عنوان تولیدکننده و صادرکننده زعفران ایفا می‌کند، بیان کرد: ارگانیک بودن زعفران یکی از مهمترین فاکتورها دنیا برای خرید این محصول است چراکه بعد از ارسال بار به کشور مقصد محصول مورد آزمایش قرار گرفته و در صورت پاک نبودن، برگشت می‌خورد.
این صادرکننده زعفران در خراسان شمالی گفت: طی سال گذشته مقداری زعفران طی چندین محموله به اسپانیا صادر کردیم اما بعد از انجام آزمایشات لازم دو بخش از بار به دلیل اینکه ارگانیک نبود برگشت خورد و باید وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های آموزشی لازم را برای تولید زعفران ارگانیک تدوین کرده و به کشاورزان آموزش دهد.
بیشتر زعفران به صورت فله‌ای صادر می‌شود
وی به موضوع بسته‌بندی و برندسازی زعفران نیز اشاره و اظهار کرد: در حال حاضر قیمت اعظم زعفران تولیدی در ایران به صورت فله به سایر کشورها صادر می شود و البته تمایل سایر کشورها نیز برای خرید زعفران به صورت فله‌ای بودن آن است؛ چراکه بعد از وارد کردن این محصول به داخل کشور خود، آن را به بسته‌بندی و برندهای خاص خود به فروش می‌رسانند.
وی افزود: هرچند که به طور کامل نمی‌توانیم صادرات فله‌ای این محصول را حذف کنیم؛ چراکه با انجام این کار این کشورها نیاز خود را از سایر کشورها همچون افغانستان فراهم می‌کنند.
برزگری ادامه داد: اما می‌توان با کاهش صادرات فله‌ای و پیش رفتن صادرکنندگان زعفران به صادرات زعفران بسته‌بندی شده با برند ایران، جایگاه کشورمان را در تولید و صادرات این محصول بیش از پیش افزایش دهیم.
۵ کشور موی دماغ زعفران ایران شده‌اند
حبیب الله مظفری مشاور مدیریت صادرات زعفران کشور با اشاره به مشکلات زعفران در سطح ملی افزود: در سطح ملی، زعفران ایران در بحث بسته‌بندی با مشکل مواجه نیست و مشکلی که وجود دارد امر فرآوری این محصول است.
وی با بیان اینکه ۹۵ درصد از زعفران دنیا را ایران تامین می‌کند، ادامه داد: حدود ۳۰۰ تن زعفران از ایران به بازارهای خارجی ارسال می‌شود که فقط ۳۰۰ میلیون دلار از گردش مالی آن به ایران بازمی‌گردد و هشت میلیارد دیگر به خاطر وجود مشکلاتی همچون تحریم، فرآوری و ... به ایران برگشت نمی‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر پنج کشور اسپانیا، امارات، افغانستان، چین و هنگ‌کنگ به صورت فعال وارد عرصه زعفران شده‌اند که کشورهای چین و افغانستان در بحث تولید موی دماغ زعفران ایران شده و کشورهای اسپانیا، امارات و هنگ‌کنگ در رابطه با بحث فروش و بازاریابی موی دماغ هستند.
به گفته مظفری برندینگ و تحریم ها از دیگر مشکلاتی است که این محصول با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
خراسان شمالی حتی یک بازرگان حرفه‌ای برای صادرات زعفران ندارد
وی با اشاره به اینکه خراسان شمالی طی سال‌های اخیر کشت زعفران را در اراضی کشاورزی خود ارتقا داده و هم اکنون سومین استان تولیدکننده زعفران در کشور است، گفت: مشکلی که در حوزه زعفران خراسان شمالی وجود دارد موضوع بسته‌بندی و ... نیست بلکه مهترین معضل در این حوزه نبود انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران است.
وی افزود: ایجاد این گونه انجمن‌ها باید با تلاش و پیگیری اتاق بازرگانی صورت گیرد و در این حوزه باید اتاق بازرگانی حضور پیدا کند.
مظفری تصریح کرد: از سوی دیگر در خراسان شمالی در حوزه فروش زعفران، بازرگان حرفه‌ای وجود ندارد و این آسیب بزرگی برای این محصول باارزش است.
وی گفـت: از سوی دیگر باید تشکل‌های خصوصی در ارتباط با این محصول در استان شکل بگیرد و برای صادرات زعفران تعاونی تشکیل شود که در این صورت منافع آن به کل باز می‌گردد.
تولید زعفران ارگانیک از برنامه‌های وزارت جهادکشاورزی
حسین زینلی مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی همچنین، بیان کرد: در حال حاضر در سطح ۱۲۱ هزار هکتار در کشور زعفران کشت می‌شود که دیگر برنامه‌ریزی‌های دولت برای افزایش سطح مزارع زعفران نیست.
وی افزود: هم اکنون دولت به دنبال آن است تا بهره‌وری را در واحد سطح افزایش دهد و با ارائه یارانه به کشاورز، تولید را به سوی ارگانیک‌تر شدن پیش ببرد.
وی ادامه داد: برای تولید محصول ارگانیک نیاز به سرمایه‌گذاری و هزینه کرد است که انجام این هزینه از توان بسیاری از کشاورزان خارج است. در نتیجه باید دولت حمایت‌های لازم را در این خصوص داشته باشد تا کشاورز بعد از اینکه محصول ارگانیک به بار نشست و آن را با قیمت بالاتر فروخت، خود به سوی تولید محصول ارگانیک پیش رود اما اگر در گام نخست حمایت‌های لازم از آنها صورت نگیرد تمایل چندانی برای انجام این کار نخواهد داشت.
زینلی در پاسخ به این سوال که بنا به گفته صادرکنندگان ارگانیک نبودن زعفران یکی از علل برگشت خوردن این محصول به داخل کشور است؟ توضیح داد: تعدادی از افراد که در منزل گل‌های زعفران را پاک می‌کردند، اقدام به استفاده از حشره‌کش برای از بین بردن حشره‌ها می‌کردند که استفاده از این محصول برای زعفران در تعدادی از کشورها ممنوع بوده و علت برگشت خوردن محصول بوده است.
وی با تاکید بر اینکه زعفران ایران محصولی پاک و سالم است، ادامه داد: به افرادی که وظیفه پاک کردن گل‌های زعفران را بر عهده دارند، اعلام شده که از حشره‌کش‌ها استفاده نکنند و از سوی دیگر این گل‌ها را در محل تمیزی پاک کنند.
افزایش صادرات زعفران ایران به چین
وی با بیان اینکه ایران اولین صادرکننده زعفران در دنیا است و هنوز جایگاه خود را در ارتباط با این محصول حفظ کرده است، از افزایش صادرات زعفران طی امسال به کشور چین خبر داد و گفت: طی یکی دو ماه گذشته ۱۰ تن زعفران به این کشور صادر شده و این نشان می‌دهد که ایران همچنان جایگاه خود را برای محصول زعفران در دنیا حفظ کرده است.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه بیشتر زعفران ایران به صورت فله صادر می‌شود، تاکید کرد: بسیاری از کشورها تمایل دارند تا زعفران ایران را به صورت فله خریداری کنند تا بعدا آن را بسته‌بندی کرده و با برند خود به فروش برسانند. در حقیقت سال‌های سال این کشورها بر روی برندسازی کار کرده‌اند و ما از این امر غافل بوده‌ایم.
تشکیل صندوق ملی زعفران طی سال جاری
وی ادامه داد: دو راه پیش روی ما است یکی اینکه باید در سند توسعه بازار زعفران بر روی برندسازی و بسته‌بندی کار کنیم که البته به علت مشکلاتی همچون تحریم‌ها و ... این کار با کندی پیش خواهد رفت؛ سپس بر روی صنایع تبدیلی این محصول کار شود.
زینلی تصریح کرد: برای صنایع تبدیلی این محصول ورود پیدا کرده‌ایم و همچنین طی یکی دو سال آینده چندین دارو نیز از این گیاه دارویی باارزش در داخل تولید خواهد شد.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: هم اکنون زعفران ایران با قیمت واقعی خود به فروش نمی‌رسد و باید تلاش شود تا فروش آن به قیمت واقعی برسد.
وی از تشکیل صندوق ملی زعفران طی سال‌جاری خبر داد و افزود: این صندوق امسال ایجاد می‌شود و تمامی تشکیلات زنجیره زعفران به این صندوق واگذار می‌شود تا با مشارکت سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان، بهره بیشتری از این محصول ببریم.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته به این محصول اهمیت زیادی داده نمی‌شد، ادامه داد: اما اکنون بسترسازی در زمینه بسته‌بندی ایجاد شده و نیاز است که دولت نیز حمایت‌های لازم را در این زمینه انجام دهد و از سوی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان نیز پای کار بیایند.
زینلی خاطرنشان کرد: حمایت‌های دولت در زمینه صنایع تبدیلی این محصول ضعیف بوده در حالیکه این صنعت نیازمند سرمایه‌گذاری است و باید در این زمینه دولت هم حمایت‌های لازم را انجام دهد و مدیریت داشته باشد.
وی در ارتباط با میزان تولید زعفران در سال‌جاری بیان کرد: به علت بروز برخی از مشکلات در سال‌های گذشته و ناامیدی تعدادی از زعفران کاران و همچنین خشکسالی، پیش‌بینی می‌شود میزان تولید زعفران طی امسال ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یابد.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شد میزان تولید زعفران طی امسال به ۵۰۰ تن برسد اما به نظر می‌رسد که حدود ۴۰۰ تن باشد.
فرآوری مهمترین راهکار برای افزایش ارزش افزوده زعفران
حبیب الله مظفری مشاور مدیریت صادرات زعفران در کشور نیز در ادامها، فرآوری را مهمترین راهکار برای افزایش ارزش افزوده زعفران ایران بیان کرد.
وی با اشاره به اینکه ۹۵ درصد از زعفران دنیا را ایران تامین می‌کند، گفت: حدود ۳۰۰ تن زعفران از ایران به بازارهای خارجی ارسال می‌شود که فقط حدود ۳۰۰ میلیون دلار از گردش مالی آن به ایران بازمی‌گردد و هشت میلیارد دیگر به علت وجود مشکلاتی همچون تحریم، عدم فرآوری، برندینگ و ... به ایران برگشت نمی‌شود.
وی افزود: متاسفانه فقط پنج درصد از گردش مالی زعفران در دنیا به ایران بازمی‌گردد و در این میان بزرگترین منفعت را کشور اسپانیا از آن خود می‌کند.
مظفری با طرح این سوال که چرا ۹۵ درصد از ماده اولیه در ایران تولید می‌شود اما فقط پنج درصد از منافع مالی آن به کشور بازمی‌گردد؟ اظهارکرد: در این میان عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند که تحریم‌ها، عدم مراودات مالی بین‌المللی و عدم پیوستن به تجارت جهانی از عوامل تاثیرگذار بر این امر بوده است.
وی به مرحله کشت، داشت و برداشت بهینه زعفران در داخل کشور اشاره کرد و ادامه داد: هنوز بسیاری از کشاورزان به صورت سنتی در تولید این محصول فعالیت می‌کنند هرچند که نسبت به سال‌های گذشته اوضاع کمی بهتر شده است.
این صادرکننده زعفران تاکیدکرد: اما باید در ارتباط با تجاری‌سازی زعفران، فرهنگ‌سازی و آموزش داده شود تا تاجر مخصوص زعفران وارد عرصه شود و اگر یک کیلوگرم زعفران صادر شود از ده‌ها تن مواد اولیه همچون سنگ آهن و سیمان جذایبت بیشتری خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: مشکلی که در این میان وجود دارد آن است که در ایران به زعفران فقط به عنوان ادویه نگاه می‌شود این در حالی است باید در حوزه‌هایی همچون پزشکی، مصارف دارویی و مکمل‌ها نیز توجه شود.
مظفری تصریح کرد: اگر می‌خواهیم در داخل کشور از ارزش افزوده زعفران استفاده کنیم باید به سوی فرآوری آن گام برداریم و به جای اینکه یک کارگر اسپانیایی و یا آلمانی از بهره‌وری ماده فرآوری شده در داخل کشور خود استفاده کند، خودمان در ایران از این بهره‌وری استفاده کنیم.
وی به حوزه برند و برندینگ زعفران نیز اشاره و با طرح این سوال که چرا کشور اسپانیا در دنیا به عنوان برند زعفران شناخته شده است؟ بیان کرد: ایران در حوزه برندینگ زعفران ضعیف عمل کرده و موضوع تحریم، نپیوستن به سازمان تجارت جهانی و نداشتن مراودات مالی بین‌المللی و... موجب شده تا کشور اسپانیا نسبت به برندسازی برای زعفران قوی عمل کند.
مشاور مدیریت صادرات زعفران در کشور ادامه داد: از سوی دیگر مقوله‌ای به نام عمق و یا زمان برند وجود دارد و کشور اسپانیا با سابقه یکصد ساله که از آن زمان بر روی مسئله برندسازی کارهای زیادی را انجام داده را نمی‌توان نادیده گرفت.
در نظر گرفتن ردیف اعتباری از صندوق حمایت توسعه ملی برای حمایت از صادرکنندگان زعفران
عبدالله یوسفی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ارتباط با تشکیل تعاونی و انجمن‌های مرتبط با زعفران در این استان، گفت: توصیه‌های فراوانی به کشاورزان، سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان محصولات کشاورزی مرتبط با این محصول برای تشکیل انجمن و تعاونی‌های زعفران در استان شده است.
وی افزود: از آنجایی که تشکیل این انجمن و تعاونی متعلق به سیستم دولتی نیست این سازمان فقط می‌تواند نقش توصیه و آموزش‌های لازم را در این زمینه به بهره‌برداران ارائه دهد.
وی در ارتباط با حمایت‌های دولتی از صادرکنندگان زعفران، بیان کرد: در سال‌جاری بسته‌های حمایتی خوبی از سوی دولت، هم برای تولیدکنندگان و هم برای صادرکنندگان ارائه شده است.
یوسفی تصریح کرد: در نظر گرفتن ردیف اعتباری از صندوق حمایت توسعه ملی و اعطای تسهیلات از این محل به صادرکنندگان زعفران یکی از حمایت‌هایی است که دولت از این افراد طی امسال داشته است.
وی بیان کرد: اعلام نرخ خرید تضمینی زعفران و در نظر گرفتن تسهیلات برای صادرکنندگان زعفران سبب شد تا قیمت خرید زعفران طی امسال افزایش یابد و به کیلویی ۳۰ میلیون تومان برسد.
تولید زعفران ارگانیک و منطبق بر ذائقه بازار هدف از راه‌های حفظ بازار
تشکری معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی همچنین، بیان کرد: میزان تولید زعفران در کشور حدود ۴۰۰ تن است و از آنجاییکه این محصول بیشتر جنبه گیاهی دارد در داخل کشور مصرف زیادی نداشته و قسمت اعظم آن صادر می‌شود.
وی تاکیدکرد: نکته‌ای که برای صادرات زعفران خیلی مهم است، کیفیت آن است که باید کیفیت این محصول را حفظ و افزایش داد و از سوی دیگر باید به سوی اخذ گواهی‌نامه‌های ارگانیک پیش برویم.
تشکری خاطرنشان کرد: برای ادامه صادرات این محصول در سایر کشورها باید متناسب با استانداردهای کشورهای هدف پیش برویم. در حقیقت اتحادیه اروپا برای زعفران استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای گذاشته که بخشی از آن اهداف سیاسی دارد و بخشی نیز به دلیل خواص دارویی این محصول است. از آنجایی که قرار بر این است که زعفران صادر شود باید طبق سلیقه و ذائقه آنها پیش برویم.
وی افزود: از زمانیکه زعفران برداشت می‌شود تا زمانیکه پاک، خشک و بسته‌بندی می‌شود باید طبق استانداردها پیش رفت تا کیفیت حفظ شود.
وی تاکید کرد: نکته مهمی که در خراسان شمالی باید مورد توجه تجار صورت گیرد آن است که تجار به یکدیگر نزدیک شوند، تشکل‌هایی را تشکیل داده و در قالب آن تشکل و انجمن فعالیت خود را انجام دهند.
ایسنا