اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده پس از ۲۱ سال، افزایش نسبت درآمدهای مالیاتی به مخارج جاری دولت به بیش از ۵۰ درصد، بهبود ۳۱.۵ درصدی نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی و افزایش کارایی نظام مالیاتی در کشور از مهم ترین دستاوردهای دولتهای نهم و دهم در حوزه مالیات است.
مالیات در واقع انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت و یا بخشی از سود فعالیتهای اقتصادی است که نصیب دولت می‌گردد زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته است.
بر همین اساس دولت ها برای جبران هزینه های خدماتی که به شهروندان انجام می دهند از طریق وضع مالیاتی اقدام می کنند. همچنین بهره گیری از درآمدهای مالیاتی یکی از راهکارهای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش تولید در بنگاه ها به شمار می رود.
** درآمدهای مالیاتی دولت اصلاحات
مستندات نماگرهای بانک مرکزی نشان می دهد، درآمدهای مالیاتی که بعد از درآمدهای حاصل از فروش نفت خام در بودجه دولت یکی از بزرگترین ارقام درآمدی است و افزایش این درآمدها نیز نشان از کارآمدی دولت ها دارد. طی سالهای ۷۶ تا ۸۳ (دولتهای هفتم و هشتم) در مجموع بیش از ۳۶ هزار میلیارد تومان بوده است.
دولت اصلاحات در سال های ۷۶ و ۷۷ به ترتیب ۱۷۳۴ میلیارد تومان و ۱۸۶۸ میلیارد تومان درآمدهای مالیاتی داشته است. در سال های ۷۸، ۷۹ و ۸۰ نیز دولت اصلاحات از محل مالیات توانسته مبالغ ۲۵۸۳ میلیارد تومان ، ۳۲۸۴ میلیارد تومان و ۴۱۷۸ میلیارد تومان درآمد کسب کند.
در سال های ۸۱، ۸۲ و ۸۳ نیز درآمد مالیاتی دولت اصلاحات به ترتیب ۵۰۱۴ میلیارد تومان ، ۶۵۰۹ میلیارد تومان و ۸۴۴۲ میلیارد تومان بوده است. متوسط رشد سالانه درآمدهای مالیاتی دولت اصلاحات بیش از ۲۵ درصد بوده است.
** درآمدهای مالیاتی دولت نهم و دهم
دولت نهم طی چهار سال فعالیت خود توانست رشد مناسبی در کسب درآمد های مالیاتی داشته باشد و به این ترتیب کارآمدی خود را نسبت به دولت های گذشته در افزایش سهم مالیات از بودجه و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی اثبات کرد.
اما درآمد کسب شده از طریق انواع مالیات در سال های ۸۴، ۸۵ و ۸۶ به ترتیب ، میزان ۱۳ هزار و ۴۵۷ میلیارد تومان ، ۱۵هزار و ۱۶۲ میلیارد تومان و ۱۹ هزار و ۱۸۱ میلیارد تومان بوده است. بر همین اساس درآمدهای مالیاتی در سال ۸۷ برابر با ۲۳۹۷۴ میلیارد تومان در سال ۸۸ برابر با ۳۰۰۰۴ میلیارد تومان ثبت شده است. آمارها نان می دهد در سال ۸۹ درآمدهای عملیاتی با کاهش نسبت به سال ۸۸ مواجه شده و به ۲۸۴۵۲ میلیارد تومان رسیده است. در سال ۹۰ کل درآمد مالیاتی دولت برابر با ۳۹۲۹۴ میلیارد تومان و در سال ۹۱ برابر با ۴۳۴۸۳ میلیارد تومان (طبق آمار فعلی) بوده است که در مجموع دولت نهم و دهم توانست بیش از ۲۱۳ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی کسب کند.
متوسط رشد سالانه درآمدهای مالیاتی دولت نهم و دهم در این سالها بیش از ۱۸ درصد بوده است.
** اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده پس از ۲۱ سال توسط دولتهای نهم و دهم
لایحه مالیات بر ارزش افزوده از سال ???? مطرح بود اما تعلل دولتها در اجرای آن و بی توجهی به تامین هزینه ها از محل مالیات و اتکا به درآمدهای نفتی توسط این دولتها سبب شد تا این لایحه با یک وقفه طولانی ?? ساله، سرانجام در سال ???? با همت و تلاش دولت نهم و با مصوبه کارگروه تحول اقتصادی عملیاتی شود. تا قبل از ابلاغ مصوبه مذکور علی‌رغم به اتمام رسیدن بسیاری از پروژه‌های طرح جامع مالیاتی، اجرای طرح به دلیل عدم امکان تهیه این نرم‌افزار، متوقف شد که با ابلاغ مصوبه مورد اشاره، بستر لازم فراهم و اجرای طرح در سطح ملی با سرعت بیشتری اقدام شده است.
با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از سال ???? برخی منابع مانند مالیات بر خدمات مخابراتی، تلفن همراه و نوشابه‌های گازدار از ارقام بودجه حذف و مالیات مربوطه در چارچوب مالیات بر ارزش افزوده وصول می‌شود. اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده سهم مهمی در افزایش درآمدهای این بخش داشته است، به طوری که ?? درصد درآمد مالیات بر کالاها و خدمات در سال ???? از این منبع بوده است.
** نسبت درآمدهای مالیاتی به مخارج جاری دولت
سهم درآمدهای مالیاتی نسبت به مخارج جاری دولت یکی از شاخص های بسیار مهم برای بررسی وضعیت فعالیتهای مالی دولت به شمار می رود. این نسبت در ابتدای دولت اصلاحات در سال ۱۳۷۶ برابر با ۳۸.۵ درصد بوده است که در سال بعد کاهش یافته اما پس از آن تا سال ۱۳۸۰ روندی روبه رشد داشته و به ۴۴.۹۷ درصد رسیده است. این نسبت بالاترین میزان برای دولت اصلاحات بوده است. چرا که در سال ۱۳۸۱ این نسبت با ۳۴.۱۲ درصد می رسد. در سال ۸۳ نهایتا این نسبت از ۳۶.۴ درصد فراتر نمی رود. متوسط این نسبت در سالهای فعالیت دولت اصلاحات ۳۷.۷۵ درصد بوده است.
در سال ۱۳۸۴ و با روی کار آمدن دولت نهم این نسبت برابر با ۴۰.۶۷ درصد بوده است که در سال ۸۵ به ۳۶.۴۶ درصد کاهش می یابد. در سال ۱۳۸۶ این نسبت به ۴۵.۵۳ درصد افزایش می یابد. این نسبت هر چند در سال ۸۷ با کاهش مواجه می شود اما در سال ۱۳۸۸ به بالاترین میزان خود یعنی ۵۰.۵۳ درصد می رسد که بالاترین میزان آن از سال ۱۳۷۰ تا کنون بوده است. نهایتا این نسبت در سال ۱۳۹۰ به ۴۴.۱۵ درصد رسید. متوسط این نسبت در سالهای فعالیت دولتهای نهم و دهم ( از ۱۳۸۴ تا پایان ۱۳۹۰) بیش از ۴۲.۸۹ درصد بوده است. بنابراین عملکرد دولتهای نهم و دهم در این زمینه در مقایسه با دولت اصلاحات بیش از ۱۳.۶ درصد بهبود نشان می دهد.
** نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی
نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی یکی دیگر از نسبتهای تحلیلی و مهم در ارزیابی عملکرد و وضعیت مالی دولتها به شمار می رود. در شکورهای نفت خیز یا صادرکننده نفت، به دلیل اینکه بیشتر تولیدات مستقیم یا غیر مستقیم به نفت وابسته است، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی بالا است و در مقایسه با کشورهای دیگر ، سهم مالیات به تولید کمتر است از طرف بالا بودن نسبت درآمدهای مالیاتی نسبت به تولید ناخالص داخلی نشان دهنده کارایی نظام مالیاتی کشور نیز می باشد.
بررسی ها نشان می دهد که این نسبت در سال ۱۳۷۶ برابر با ۵.۷ درصد بوده است و در سال ۱۳۸۰ به ۶.۱۸ درصد رسیده است. در سال ۸۱ این نسبت با کاهش مواجه شده و در نهایت در سال ۱۳۸۳ به ۵.۴۳ درصد می رسد. در پایان سال ۸۴ این نسبت به ۶.۹ درصد رسید اما در سالهای ۸۴ و ۸۵ به سطح ۶.۳ درصد بازگشت و در پایان سال ۸۷ نهایتا از ۷ درصد فراتر رفت. در سال ۸۸ این نسبت به ۸.۴ درصد رسید اما در سال ۸۹ با کاهش مواجه شد و از ۶.۶ درصد فراتر نرفت. طبق آخرین اطلاعات ارائه شده از طرف بانک مرکزی این نسبت در سالهای ۹۰ و ۹۱ به ترتیب برابر با ۸.۱۵ و ۸.۴۹ درصد بدست آمده است.
متوسط این نسبت در سالهای فعالیت دولت اصلاحات معادل ۵.۵۱ درصد بوده است که این میزان در سالهای فعالیت دولت های نهم و دهم به ۷.۲۵ درصد ارتقا یافته است. بهبود ۳۱.۵ درصدی نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی در دولت احمدی نژاد نسبت به دولت اصلاحات در حالی رقم خورده است که تولید ناخالص داخلی در سالهای اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده و برای اولین بار از مرز ۵۰۰ میلیارد دلار نیز فراتر رفته است.
خبرگزاری ایرنا