آنچه از شبکه ملی اطلاعات نمی‌دانید

تنها مدافع این طرح مجری آن بود که بازهم توضیحات نصف و نیمه چیزی از عطش و ابهام منتقدان و کاربران کم نمی‌کرد.

مقاومت‌ها در برابر این پروژه میلیاردی زمانی بیشتر شد که اینترنت ملی با اسامی دیگری همچون اینترنت پاک و اینترنت حلال نیز معرفی شد. همین‌ها کافی بود تا ظن کاربران اینترنت را به یقین تبدیل کند که بله صورت مساله روشن شد، گویی قرار است بلایی سر اینترنت فعلی بیاید تا از ناپاکی در بیاید.
القاب جدید اینترنت ملی نگرانی‌ها را نه تنها کم نکرد، بلکه افزایش نیز داد و کار را تا جایی برد که مجری کلان طرح یعنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رسما استفاده از کلیه اسامی قبلی را منسوخ اعلام کرده و نام این پروژه را شبکه ملی اطلاعات گذاشتند.

 

شبکه ملی اطلاعات به زبان ساده

شبکه‌‌ ملی اطلاعات در واقع متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده‌ داخلی دولتی و غیر دولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور مستقر است. این شبکه ظرفیت لازم برای «نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به منظور توسعه‌ خدمات الکترونیکی» و «دسترسی به اینترنت» از طریق بستر ارتباطی باند پهن‌ سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می‌کند.

طبیعی است که با برخی از توضیحاتی که در بالا آمد شاید چیزی دستگیرتان نشده باشد. به هر تقدیر این توضیح نیمه فنی شبکه ملی اطلاعات بود. اما برای روشن شدن موضوع به زبان ساده یک مثال کمک می‌کند. اگر شما از تهران قصد سفر به اصفهان را داشته باشید هیچ‌گاه از تهران به اروپا سپس جایی در کالیفرنیای آمریکا و از آنجا دور نمی‌زنید و به سمت اصفهان راه نمی‌افتید. اگر چنین کاری کنید گذشته از صرف هزینه و زمان طولانی و استهلاک خودرو با مشکلات دیگر همچون احتمال دستبرد در طول مسیر و خرابی راه‌ها نیز مواجه خواهید شد.

اما این درست اتفاقی است که هم‌اکنون در فضای مجازی ایران در حال وقوع است. یعنی زمانی‌که شما در تهران به همکار کنار دست خود یک ایمیل ارسال می‌کنید ایمیل شما به سرورهایی در آمریکا رفته و سپس به سمت ایران بازگشته و به دست همکار شما می‌رسد. در خصوص مطالعه متن بسیاری از سایت‌های داخلی نیز اتفاق مشابهی رخ می‌دهد.

شاید بگویید خب اشکال این کار کجاست این اتفاق به قدری سریع رخ می‌دهد که این تفاسیری که در پی آمد اصلا احساس نمی‌شود. اما دست نگه دارید. واقعیت آن است که سرعت تبادل اطلاعات در داخل کشور و از طریق شبکه ملی اطلاعات ده‌ها و بلکه صدها برابر بیشتر می‌شود. در ثانی ذهن خود را تنها روی ارسال ایمیل یا بازکردن یک سایت معطوف نکنید. این سرعت بالا را زمانی با جسم و روحتان حس خواهید کرد که در کنار قریب به 25 میلیون نفر سرگرم دانلود یک فایل صوتی، تصویری یا یک نرم‌افزار هستید. اینجاست که قدر سرعت گرانبها می‌شود.

اما یادتان نرود موضوع در این میان فقط سرعت نبود، ما در مثال مذکور با مسائلی همچون استهلاک، هزینه (آن‌هم از نوع ارزی که حالش روشن است)، احتمال دستبرد و خرابی‌های میانه راه نیز مواجهیم.
به هر حال ما هم اکنون برای دسترسی به چیزی که در اتاق کناری ما قرار دارد مجبور به سیر در دور دنیا هستیم که در این میان امکان دستبرد یا کپی‌برداری از اطلاعات ما وجود دارد. این اطلاعات از جهات بی‌شمار دیگری نیز ذی‌قیمت محسوب شده و از سوی دیگر همواره امکان نفوذ به منابع داخلی کشور را نیز فراهم می‌آورد.

البته مواردی که گفته شد بخش کوچکی از سود حاصله از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بوده و انتقال ترافیک به داخل کشور سود زیادی را هم نصیب مصرف‌کننده، عرضه کننده خدمات اینترنتی، تولیدکنندگان محتوا و خدمات مبتنی بر وب می‌کند.

 

بقیه هم اینترنت ملی دارند؟

این پرسشی است که ذهن بسیاری از کاربران ایرانی را به خود مشغول کرده است. زمانی که حرف از شبکه ملی اطلاعات می‌شود بسیاری از نگاه‌ها به سمت چین و نحوه تعامل این کشور با اینترنت باز می‌گردد و گفته می‌شود شبکه ملی اطلاعات حتما از سیاست‌ها و اقدامات چینی‌ها الگو گرفته شده است.

بله چینی‌ها سیاست‌های بسیار گسترده و خاصی در مواجهه با دنیای مجازی دارند و برای خود نیز سبک خاصی در مدیریت اینترنت دارند، الگوی شبکه ملی اطلاعات ایران نیز البته هیچ شباهتی با آنچه در چین می‌گذرد ندارد.

اما در سایر کشورها چه می‌گذرد. آنچه ما در کشورمان با نام شبکه ملی اطلاعات می‌شناسیم در دنیا عناوین دیگری همچون شبکه ملی پهن‌باند (NBN) یا شبکه دولت الکترونیکی شناخته می‌شود که گذشته از تفاوت اسمی در عمل ساختار و عملکرد یکسانی با آنچه در ایران در حال وقوع است دارد.

در سال 1993 دولت کانادا طرحی را برای افزایش توسعه باند پهن و میزان اتصال شهروندان پایه‌ریزی کرد. کره‌جنوبی در اواخر دهه 90 طراحی شبکه پهن باند را با سرعت 2 مگابایت بر ثانیه برای هر فرد آغاز کرد. دولت سوئد در سال 1999 سیاست توسعه شبکه های فیبر (باندپهن) را اجرایی کرد. دولت آلمان نیز در سال 1999 طرح « D21باند پهن» را برای حمایت و گسترش جامعه اطلاعاتی، به اجرا درآورد. دولت فرانسه نیز در سال 2001 راهبرد ملی با عنوان «پهن‌باند برای همه» را توسعه داد که تمرکز آن بر گسترش باند پهن در نواحی روستایی بود. انگلیس، هلند، استرالیا، هند، قطر و این اواخر عربستان سعودی نیز شبکه‌هایی مشابه دارند.

بد نیست بدانید امروزه کم نیستند سایت‌هایی در کشور آمریکا که دسترسی به آن سایت‌ها برای افراد خارج از این کشور غیر ممکن بوده و تنها بر بستر شبکه داخلی و برای آمریکایی‌های داخل کشور در دسترس است. بخش قابل توجهی‌ از اقدامات دولت‌ها در این خصوص مصون نگاه داشتن فضای مجازی و خدمات داخلی از حملات خارجی از یک‌سو و پایدار نگاه داشتن کل شبکه از سوی دیگر است.

اینترنت قطع می‌شود یا نه؟

همه اینها که گفته شد یک طرف، پرسش اصلی خوانندگان این مطلب که مهم‌ترین دغدغه ایشان نیز به شمار می‌رود همچنان باقی است. شاید شما هم به این نتیجه رسیده باشید که خب قبول شبکه ملی اطلاعات خوب است اما تکلیف اینترنت چه می‌شود، تعطیل می‌شود یا نه؟

اینترنت در کشور تاکنون به دلایل متعددی قطع شده است. از لنگر کشتی‌هایی که به طرز فوق‌العاده‌ای مستقیما روی فیبرنوری اتصال ایران افتاده و منجر به قطع آن می‌شد و اتفاق عجیب‌تر از آن، کوسه‌هایی که علاقه خاصی به طعم فیبرنوری مسیر ایران داشته و با جویدن و خوردن آن اینترنت را قطع می‌کردند تا بیل‌های مکانیکی پیمانکاران وزارت راه و شهرداری‌ها که بدون توجه به حریم فیبرنوری و در هنگام عملیات عمرانی فیبرنوری را قطع می‌کردند، همه از جمله دلایل فنی قطع اینترنت کشور به شمار می‌روند.

قطعا شما هم خبر اخیر بسیاری از رسانه‌ها به نقل از معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را شنیدید که قول قطعی داد که اینترنت ایران دیگر هرگز قطع نخواهد شد. بسیاری از روزنامه‌ها که کمتر با مقوله اطلاعات و فناوری اطلاعات آشنا بودند مشتاقانه این موضوع را با آب و تاب و تیترهای درشت منعکس کردند و بسیاری از مردم نیز آن روز روزنامه‌های مذکور را خریدند تا ببینند داستان از چه قرار است.
موضوع ساده و پنهان در سخنان این مقام مسوول و البته زیرک، آن است که قطع اینترنت از نظر فنی دیگر غیرممکن است، چرا که مثلا مسیرهای جایگزین و موازی زیادی پیش‌بینی و فراهم شده که در صورت قطع یک مسیر، بلافاصله مسیر دیگری فعال شده و این موضوع مانع قطع کامل یا افت محسوس اینترنت در ایران می‌شود.

اما واقعیت آن است که اینترنت در ایران تنها به علت مسائل فنی دچار قطعی و اختلال نشده و مسائل غیر فنی نیز در آن دخیل بوده و هست. از این رو باید گفت شبکه ملی اطلاعات لزوما منجر به قطعی یا با هدف قطع کردن اینترنت طراحی نشده و ارتباط مستقیمی با این مقوله ندارد.

شبکه ملی اطلاعات باشد یا نباشد در زمان مقتضی و در صورت لزوم و صلاحدید اینترنت به دلایل فنی یا غیرفنی با قطعی یا اختلال مواجه خواهد شد.

دنیای اقتصاد