پدیده‌ای است که شکل‌گیری و کم یا زیاد شدن شدت رشد آن مانند تمامی مولفه‌های اقتصادی، ارتباطی زنجیره‌وار با بسیاری از عوامل و متغیرهای گوناگون دیگر داشته و برخی از این روابط زنجیره‌ای میان متغیرها و عوامل مختلف، هنگام اثرگذاری برهم یا تاثیرپذیری از یکدیگر به شکل پیچیده رخ می‌دهند. اما با یک نگاه کلی به مقوله «تورم» بدون تردید می‌توان به‌وجود یک ارتباط بی‌واسطه و روشن میان دو بخش حیاتی اقتصاد هر کشور صحه گذاشته و تاثیرگذاری این دو بر یکدیگر را مسلم دانست.
«تولید» و «مصرف» دو عامل مهم اقتصادی هستند که به‌طور اساسی چرخ‌های اقتصاد حول محور آنها می‌چرخد و تاثیر نوسانات قیمت‌ها در حوزه تولیدکننده و مصرف‌کننده هر چند غالبا یک سویه و از سوی تولید به مصرف است اما این اثرات کاملا ساده و روشن و فارغ از پیچیدگی‌های خاص برخی دیگر از عوامل و شاخص‌های مرتبط با هم است. به عبارت ساده‌تر، هرگونه نوسان در قیمت داده‌های بخش تولید و ارزان یا گران‌شدن هریک از عوامل، کالاها و خدماتی که باعث تغییر قیمت محصولات نهایی و خروجی حوزه تولید در هر بازه زمانی شود، به دلیل همین ارزان‌تر یا گران‌ترشدن محصولات تولیدی، به‌طور مستقیم و بی‌واسطه بر حوزه مصرف تاثیر گذاشته و موجب کاهش یا افزایش نرخ رشد تورم در حوزه مصرف‌کننده خواهد شد.
تورم تولیدکننده در سال ۹۳
با این نگاه، سال ۱۳۹۳ که به تازگی پشت‌سر گذاشتیم را باید سالی خوشایندتر از چند سال ماقبل آن برای حوزه تولید و قشر تولیدکنندگان داخلی محسوب کرد چراکه بر پایه گزارش‌های رسمی که از روند تغییرات شاخص کل بهای تولیدکننده در ایران در چند سال اخیر ازسوی بانک مرکزی منتشر شده است، در هر ۳ بخش اصلی محاسبه تغییرات شاخص کل تولیدکننده شامل تغییر این شاخص نسبت به ماه پیش از آن، تغییر نسبت به ماه مشابه سال گذشته و تغییر متوسط سال نسبت به دوره مشابه گذشته، شاهد کاهش قابل‌ملاحظه این شاخص در مقایسه با سال‌های پیش از آن هستیم.
آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی از وضعیت تورم در حوزه تولید کشور بیانگر آن است که میزان تغییر شاخص کل بهای تولیدکننده در پایان اسفندماه ۱۳۹۳ در مقایسه با پایان بهمن‌ماه همین سال حداکثر به 0.4 درصد رسید. این درحالی است که تغییر شاخص یادشده در دوره زمانی مشابه آن در سال ۹۲ معادل 0.8 درصد اعلام شده بود و بر همین اساس، تغییرات ماهانه شاخص بهای تولیدکننده در اسفند ۹۳ در مقایسه با اسفند ۹۲ حاکی از کاهش ۵۰ درصدی روند گرانی حوزه تولید در ماه پایانی سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ است. همان‌گونه که در جدول موجود در متن این گزارش نیز می‌توان مشاهده کرد، سیر نزولی تورم ماهانه در حوزه تولید کشور با نگاهی به تغییرات شاخص کل این حوزه در سال‌های پیش از سال ۹۲، به وضوح برجسته‌تر و مشخص‌تر به‌نظر می‌رسد، چراکه تغییر شاخص کل تولیدکننده در اسفندماه ۹۱ نسبت به ماه پیش از آن 1.1 درصد و تغییر همین شاخص در دوره مشابه سال ۹۰ تا 2.2 درصد نیز رسیده بود که دقیقا 5.5 برابر نوسانات شاخص یادشده در سال ۹۳ بوده و به عبارت دیگر، تورم ماهانه اسفند ماه ۹۳ در مقایسه با اسفندماه ۹۰ نشانگر کاهش 5.5 برابری نرخ تغییرات حوزه تولید در ماه پایانی سال ۹۳ نسبت به ماه مشابه در سال ۹۰ است.
تورم نقطه‌به‌نقطه در ماه پایانی سال ۹۳
دومین شاخص مهمی که به‌طور معمول در حوزه تغییرات شاخص‌های قیمت اعم از تولیدکننده، مصرف‌کننده یا کالاهای صادراتی، محاسبه و روند نوسانات آن مدنظر کارشناسان قرار می‌گیرد، مربوط به تغییر شاخص کل قیمت‌ها در ماه مورد محاسبه نسبت به ماه مشابه سال ماقبل آن دوره است که از آن با عنوان «تورم نقطه‌به‌نقطه» یاد می‌شود و در همین زمینه، بانک مرکزی در گزارش اسفندماه ۹۳ خود میزان تغییر شاخص کل بهای تولیدکننده در یک ماهه اسفند ۹۳ را در مقایسه با اسفند ۹۲ معادل 11.3 درصد محاسبه و اعلام کرده است. به این ترتیب با نگاهی به مقادیر ثبت شده برای این شاخص در ماه‌های مشابه سال‌های ۸۹ تا ۹۲، شاهد ثبت کمترین میزان تورم نقطه‌به‌نقطه در اسفندماه سال گذشته در مقایسه با ۴ سال قبل از آن هستیم. به بیان دیگر تورم نقطه‌به‌نقطه 11.3 درصدی اسفندماه ۹۳ در مقایسه با اسفند ۹۲ کاهشی 4.5 درصدی، نسبت به اسفندماه ۹۱ کاهشی 29.7 درصدی، در مقابل اسفندماه ۹۰ کاهشی 9.7 درصدی و در برابر تورم نقطه‌به‌نقطه 34.2 درصدی اسفندماه ۸۹ کاهشی 22.9 درصدی را به تصویر کشیده است و همه این موارد بیانگر این واقعیت است که تولیدکنندگان داخلی در طول اسفندماه سال گذشته نسبت به ماه‌های مشابه در سال‌های پیش از آن در مجموع و به صورت میانگین، به مراتب رشد کمتری در هزینه تولیدات‌شان داشته‌اند.
این کاهش هزینه‌های تولید در اسفندماه سال ۹۳ به‌ویژه در مقایسه با اسفند سال ۹۱ شاخص و آشکار جلوه می‌کند زیرا همان‌طور که در جدول ضمیمه گزارش نیز قابل مشاهده است، تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه از ۴۱ درصد در سال ۹۱ به 11.3 درصد در سال ۹۳ کاهش پیدا کرده، یعنی تورم نقطه‌به‌نقطه در اسفندماه سال ۹۳ معادل 3.6 برابر از شاخص مشابه آن در سال ۹۱ کمتر شده است.
نرخ تورم سالانه بخش تولید
برجسته‌ترین بخش از گزارش تغییرات شاخص بهای حوزه تولید کشور در اسفندماه سال ۹۳ بدون تردید مربوط به اصلی‌ترین و مهم‌ترین قسمت این گزارش می‌شود، یعنی متوسط تغییرات ۱۲ ماه شاخص بهای تولیدکننده در پایان اسفندماه سال ۹۳ در مقایسه با متوسط تغییرات دوره ۱۲ ماه مشابه این شاخص در سال ۹۲، که نسبت دو شاخص پیشین (تغییر ماهانه و تورم نقطه‌به‌نقطه) کاهشی به مراتب بیشتر را نشان می‌دهد.
بر پایه گزارش بانک مرکزی، میانگین تغییرات ۱۲ ماه شاخص کل تولیدکننده در پایان اسفندماه سال گذشته برای مجموعه حوزه تولید در سراسر کشورمان به 14.8 درصد منتهی شد و این نرخ رشد سالانه در مقابل رشد 31.9 درصدی شاخص مشابه آن در سال ۹۲ بیشتر از دو برابر و یا معادل 53.6 درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین با درنظر گرفتن تغییر 29.6 درصدی ثبت شده برای متوسط ۱۲ ماه سال ۹۱ ملاحظه می‌کنیم که نرخ تورم سالانه قیمت‌ها در بخش تولید کشور در پایان سال ۹۱ دقیقا دو برابر سال ۹۳ بوده یا برعکس، روند تغییرات انجام شده در هزینه مجموعه کالاها و خدماتی که مربوط به بخش تولید کشور بوده و بر قیمت نهایی تولیدات این حوزه اقتصاد ایران تاثیر مستقیم داشته‌اند به‌طور متوسط در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۱ معادل ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده و به عبارت دیگر نصف شده است. بیشترین کاهشی که در این قسمت می‌توان مشاهده کرد نیز با مقایسه تورم سالانه سال ۹۳ با شاخص مشابه در سال ۹۰، حاصل می‌شود، چراکه تورم 34.2 درصدی سال ۹۰ معادل 2.3 برابر تورم ثبت شده برای حوزه تولید در پایان سال ۹۳ بوده است.
روزنامه گسترش صمت