این درحالی است که در دوره‌های گذشته به دلیل بی‌توجهی و نبود نظارت کافی برای ثبت محدوده‌ها معدنی شاهد بودیم افراد غیرمتخصص که با دانش معدنکاری آشنا نبودند نسبت به ثبت این محدوده‌ها اقدام می‌کردند و اینگونه از ورود افراد متخصص و گسترش فعالیت‌های معدنکاری در کشور جلوگیری می‌کردند. اما امروز براساس قانون معادن تنها کسانی که صلاحیت فنی ومالی داشته باشند، امکان ثبت محدوده برای آنها وجود دارد. حال در راستای توسعه فعالیت‌های معدنکاری و گسترش آن در تمام نقاط کشور تصمیم گرفته شده هریک از استان‌ها ۲۵درصد از مساحت استان خود را مورد بررسی و مطالعه قرار دهند و بعد از کامل شدن اطلاعات و شناسایی ذخایر موجود در آنها، این پهنه‌ها از طریق مزایده به واجدان شرایط واگذار شود. یکی از این پهنه‌ها، پهنه‌های معدنی سنگان است که چندی پیش بعد از اتمام مطالعات شناسایی و اکتشاف برای واگذاری آزاد اعلام شد. به گفته کارشناسان و فعالان حوزه معدن با آزادسازی محدوده‌های معدنی و واگذاری آنها به سرمایه‌گذاران، به یکباره تحول بزرگی در فعالیت‌های معدنی و اکتشافی کشور رخ خواهد داد.
آزادسازی پهنه بلوکه شده سنگان
مدیرکل دفتر امور اکتشاف وزارت صنعت، معدن وتجارت از آزادسازی پهنه بلوکه شده سنگان به همراه ۳ پهنه سبزوار، کبیرکوه و نیز منطقه بلوکه شده معروف به زیر عرض ۳۴-۳۴ در استان خراسان رضوی خبرداد. اسدالله کشاورز باحقیقت با بیان اینکه تاکنون بیش از ۳۵۰ درخواست پروانه اکتشاف در پهنه‌های یادشده ثبت شده، افزود: ۳۹ محدوده امیدبخش مواد معدنی آهن، طلا و مس در مراحل شناسایی، پی‌جویی و معرفی بوده و برای نخستین بار در این مناطق اندیس‌های مستعد و امیدبخشی از سرب و روی نیز اکتشاف شده است. وی در ادامه با بیان اینکه ۱۳ آنومالی از این تعداد به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران واگذار شده، افزود: سایر آنومالی‌های معرفی شده از سوی سازمان ایمیدرو (۲۶آنومالی) نیز براساس اطلاعات ارائه‌شده با رعایت بند «ب» ماده ۳۲ آیین‌نامه اجرای قانون معادن، از طریق مزایده واگذار خواهد شد.
وی حریم محدوده‌های معدنی و آنومالی‌های شناسایی شده با طرح‌های غیرمعدنی را حداقل۲۰ متر اعلام کرد و گفت: این پهنه فقط برای گروه‌های ۴(سنگ‌های تزئینی)، ۵(موادمعدنی غیرفلزی) و ۶ (موادمعدنی فلزی و زغال‌سنگ) در سامانه کاداستر آزاد شده است.
واگذاری محدوده‌های امیدبخش
مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز درباره واگذاری پهنه‌های بلوکه شده معدنی بیان کرد: برای توسعه فعالیت‌های اکتشافی و ورود بخش خصوصی به این حوزه، پهنه‌های اکتشافی در کشور تعریف شد. (محدوده‌هایی که اطلاعات اولیه آنها نشان می‌دهد که دارای ظرفیت معدنی هستند و از آنها می‌توان به‌عنوان محدوده امیدبخش یاد کرد. )
عباسعلی ایروانی در ادامه گفت: قرار بر این است محدوده‌های معدنی که احتمال وجود کانی‌ها در آنها امکانپذیر است به کمک کارشناسان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها بررسی شود. به همین منظور براساس بخشنامه ارسال شده به استان‌ها، قرار است حدود ۲۵درصد از مساحت هر استان را به عنوان پهنه اکتشافی پیشنهاد کنند و بعد از انجام عملیات شناسایی و پی‌جویی، این محدوده‌ها از طریق مزایده واگذار شود.
به گفته وی بخشی از این زمین‌ها نیز در صورتی که سازمان‌های دولتی مانند سازمان ایمیدرو و زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور آمادگی انجام عملیات شناسایی و پی‌جویی دارند، امور به آنها واگذار شود. به همین دلیل عمده محدوده‌های اکتشافی در این مدت واگذار و قرار شد بعد از اتمام عملیات برخی از این محدوده‌ها برای تکمیل اکتشافات عمومی و تفصیلی در اختیار سازمان‌های یادشده قرار گیرد و باقیمانده محدوده‌های امیدبخش بر اساس قانون اجرایی معادن، به متقاضیان واگذار شود.
مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت در ادامه به پهنه سنگان اشاره کرد و گفت: اکنون پهنه سنگان که عملیات اکتشافی آن از سوی سازمان ایمیدرو و با همکاری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به اتمام رسیده و ۳۹ منطقه امیدبخش محدوده‌های تعیین شده، قرار است از طریق مزایده واگذار شود.
پایان مطالعات شناسایی و توسعه یکباره
درباره اینکه چرا این پهنه‌ها بلوکه شده و چرا مشکل بلوکه شدن آن رفع شد، ایروانی افزود: پهنه‌هایی که امروزه از آنها با عنوان پهنه بلوکه شده یاد می‌شود، محدوده‌هایی هستند که بعد از اتمام عملیات پی‌جویی و شناسایی، به متقاضیان واگذار می‌شود. بخشی از این محدوده‌ها در اختیار سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها قرار دارد تا مقدمات واگذاری آنها فراهم شود. البته در این میان ادامه فعالیت محدوده‌هایی که قبل از تعیین پهنه‌ها دارای مجوز اکتشاف یا بهره‌برداری بودند، ممنوع نخواهد بود.
به گفته ایروانی، از آنجایی‌که دیگر محدوده جدیدی برای صدور پروانه اکتشاف وجود نداشت، پهنه‌ها بلوکه شدند تا بعد از اتمام مطالعات، واگذار شود. این طرح حدود ۲سال زمان برد و اکنون بخش عمده‌ای از عملیات اکتشاف آن به مرحله نهایی رسیده که نمونه آن سنگان است. در این پهنه مناطق امیدبخش شناسایی‌شده و آماده واگذاری از طریق مزایده هستند. وی افزود: شرط اصلی گرفتن پهنه‌های معدنی از سوی متقاضیان، صلاحیت فنی و مالی است تا بتوانند برای دریافت پهنه‌های اکتشافی اقدام کنند و در غیراین صورت نمی‌توانند وارد فعالیت معدنی شوند. ایروانی درباره تعداد تقاضای مطرح شده برای واگذاری پهنه‌ها و مدت زمان برای شناسایی آنها نیز گفت: پهنه‌های معدنی یادشده قرار است در استان خراسان‌رضوی واگذار شود. در حقیقت بعد از اتمام مطالعات، پهنه‌های آزاد شده از طریق مزایده واگذار شده و کسانی که توان فنی و مالی آنها تایید شود می‌توانند در مزایده شرکت کنند. مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این سوال که واگذاری و آزادسازی محدوده‌ها تا چه حد می‌تواند به توسعه بخش معدن منجر شود، اظهار کرد: سنگان یکی از پهنه‌های معدنی است که در آن مواد معدنی که انتظار نمی‌رفت، به‌دست آمده است. اما همانگونه که گفته شد ۲۵درصد از پهنه‌های کل کشور در دستور کار است که با اتمام آن یک‌مرتبه کشف ذخایر معدنی توسعه پیدا خواهد کرد.
نظارت بر ثبت محدوده‌های معدنی
آزادسازی پهنه سنگان و دریافت ۳۵۰ درخواست از سوی بخش خصوصی، نشان‌دهنده اشتیاق این بخش برای این پهنه‌ها است اما باید دید بخش خصوصی توانمندی پیدا می‌شود که توان شرکت در مزایده‌ها را داشته باشد؟
رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان خراسان رضوی درباره آزادسازی پهنه سنگان گفت: آزادسازی محدوده‌های معدنی باید منجر به اشتغالزایی در استان شود. حسین نکاحی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: ثبت محدوده‌های معدنی باید با توجه و نظارت بیشتری انجام شود و تنها کسانی که دارای صلاحیت فنی و مالی هستند امکان ثبت محدوده‌های معدنی را داشته باشند. وی افزود: البته متقاضیان برای ثبت محدوده‌های معدنی نیازمند گذر از یک فرآیند طولانی همچون دریافت استعلام از سازمان منابع طبیعی و... هستند. بنابراین با توجه به فرآیند طولانی فعالیت‌های اکتشافی باید پروژه مورد نظر اقتصادی باشد و ارزیابی از روند اکتشافی و عملیات اکتشافی به درستی انجام شود تا سرمایه این بخش به هدر نرود و در ادامه راه نماند.
صمت